Wrażliwość estetyczna w epoce antropocenu

ogólnouniwersyteckie
seminaria monograficzne

Seminarium jest skierowane do osób zainteresowanych problematyką estetyki filozoficznej i sztuki. Oczekujemy od studentów filozoficznego przygotowania umożliwiającego badanie i reinterpretowanie tradycyjnych wykładni kategorii estetycznych .Warunkiem uczestnictwa w zajęciach ma być żywe zainteresowanie współczesnymi przemianami szeroko rozumianej wrażliwości związane z problematyką antropocenu.

w sali

Od 200 lat żyjemy w antropocenie, epoce przeobrażeń spowodowanych eksploatacją paliw kopalnych, zanieczyszczaniem środowiska, urbanizacją, przemysłową hodowlą zwierząt, emisją gazów cieplarnianych. Przeobrażenia te prowadzą do powstania nowych form wrażliwości estetycznej, będących odpowiedzią na kryzys środowiska naturalnego. Celem pracy seminaryjnej będzie przemyślenie znaczenia tradycyjnych kategorii estetycznych w kontekście tych zmian oraz potraktowanie wrażliwości estetycznej jako obszaru możliwych rekonfiguracji relacji człowiek-świat. Będziemy pytać: czy konieczne jest, by estetyka przekroczyła paradygmat antropocentryczny, czy powinna go zachować? Jaką rolę pełnią dzisiaj bioestetyka i ekoestetyka? Chronią to, co jeszcze nie zostało stracone czy uświadamiają ogrom strat i ukazują nowe możliwości współistnienia? W obszar analiz włączona zostanie także współczesna architektura, w której korzystanie z nowych technologii łączone jest z fascynacją złożonością procesów naturalnych.

Paul Josef Crutzen holenderski chemik atmosfery i meteorolog, uhonorowany Nagrodą Nobla za badania nad zaburzeniami ilości ozonu w atmosferze dwie dekady temu ogłosił światu, że od 200 lat żyjemy w nowej epoce geologicznej: antropocenie

Antropocen charakteryzuje się gwałtowną urbanizacją świata, szybkim wyczerpywaniem przez człowieka paliw kopalnych gromadzonych przez setki milionów lat, a także zanieczyszczeniem środowiska i emisją gazów cieplarnianych. Z perspektywy długości epok geologicznych opisujących historię naszej planety antropocen wydaje się okresem krótkotrwałym, jednak działalność człowieka doprowadziła w tym czasie do tak głębokich zmian, że podważony został dotychczasowy podziału na przyrodę i człowieka (naturę i kulturę). Skala przeobrażeń Ziemi, w tym okresie jest nieporównywalna z żadną z epok geologicznych i wobec gęstej sieci relacji zachodzących obecnie między przyroda i kulturą wymaga zmiany stosowanych dotychczas metod badawczych.

Powyższe przeobrażenia prowadzą do powstania nowych form wrażliwości estetycznej, będących odpowiedzią na kryzys środowiska naturalnego. Naszym celem będzie zarówno przemyślenie udziału tradycyjnych kategorii estetycznych w kontekście powyższych zmian, jak i potraktowanie doświadczenia estetycznego jako pola dociekań nad nowym porządkiem współistnienia człowieka z ożywioną i nieożywioną przyrodą. Będziemy pytać: czy konieczne jest, by estetyka przekroczyła paradygmat antropocentryczny, czy powinna go zachować? Jaką rolę pełnią dzisiaj bioestetyka i ekoestetyka? Chronią to, co jeszcze nie zostało stracone czy uświadamiają ogrom strat i ukazują nowe możliwości współistnienia?

Podejmiemy szczegółowe problemy dotyczące następujących kwestii:

-przedmioty – rzeczy – kolektywy;

-krajobrazy – nieużytki, odpady – śmieciowa przestrzeń;

-materiały;

-mechaniczna fantazja – organiczna wyobraźnia;

-ciało i „ciałosfera”;

-widmo – miejsca i miasta;

- niewidoczna materia w twórczości artystycznej;

-ludzkie–nieludzkie; „stawanie się zwierzęciem”;

-twórczość natury, twórczość zwierząt,

-„słaby podmiot” i ekologiczne rekonfiguracje wrażliwości estetycznej.

W obszar namysłu nad tymi kwestiami włączona zostanie także współczesna architektura, w której eksperymentalne wykorzystywanie nowych możliwości technologicznych dla zaspokajania potrzeb ludzkich łączone jest z fascynacją złożonością (natura naturans) procesów naturalnych. W trakcie pracy seminaryjnej korzystać będziemy z filmów dotyczących omawianej problematyki.

Fragm.z:

P. Crutzen, W. Steffen, How long have we been in the Anthropocene era?, „Climatic Change” 2003 vol. 61, no. 3.

T. Ingold, Splatać otwarty świat, przeł. E. Klekot, „Instytut Architektury”, Kraków, 2018

B. Latour, Dajcie mi laboratorium a poruszę świat, przeł. K. Abriszewski, Ł. Afeltowicz, „Teksty Drugie” 2009 nr ½; tegoż: Polityka natury, „Krytyka Polityczna”, Warszawa, 2009; tegoż ,Nadzieja Pandory, przeł. K. Arbiszewski, Wyd. UMK, Toruń, 2013, tegoż : Ostukując architekturę Koolhaasa laseczką ślepca,,przeł. A Leśniak „Architektura- Murator”, nr 1.

Natural Metaphor . An Anthology of Essays on Architecture and Nature, „Actar” , 2007.

J. Deleuze, F. Guattari, Tysiące Plateau, „Fundacja Bęc Zmiana”, Warszawa 2016

J. Deleuze, Logika sensu, przeł. G. Wilczyński, PWN, Warszawa, 2011; tegoż:, Fałda, przeł. M. Janik, Królak, PWN,Warszawa, 2014

G. Agamben, Nagość, przeł. K. Żaboklicki, W.A. B, Warszawa, 2010

J. Derrida Widma Marksa. Stan długu, praca żałoby i nowa Międzynarodówka, PWN, przeł. T. Załuski, Warszawa 2016.

G. Harman Traktat o przedmiotach, przeł. M. Rychter, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

R. Koolhas, Śmieciowa przestrzeń . Teksty, przeł. M. Wawrzyńczak,” „Centrum Architektury”, Warszawa, 2017.

A Yanewa, A Building is a Multiverse, in Making things Public, „MIT Press,” 2005;

A Yanewa , B. Latour, Give me a Gun and I wll will make All the Building Move, An ANT Viev of Architecture in: Explanations in Architecture. Teaching, Design, Research, red. G. Redo, Basel, 2008.

G Lynn, Animate Form, „Princeton Architectural Press”, New York, 1999; tegoż: Architectural Curvilinearity: the Folded , the Pliantand the Supple , w: „Folding in Architecture”, Chichester, 2004.

D. Chakrabarty , Klimat historii. Cztery tezy, przeł. M. Szcześniak, „Teksty Drugie”, 2014;

tegoż: Postcolonial Studies and the Challenge of Climate Change, „New Literary History” ,

2012 vol. 43,no. 1,

D. J. Haraway, Staying with the Trouble, Duke University Press Durham and London 2016.

A. Lowenhaupt Tsin, The Mushroom at theEnd of the World On the Possibility of Life in Capitalist Ruins, Princeton University Press 2015.

T. Morton, Dark Ecology: For a Logic of Future Coexistence, „Columbia University Press”, New York, 2016; tegoż: Ecology without Nature: Rethinking Environmental Aesthetics, Harvard University Press, Cambridge, London 2007; tegoż: Humankind: Solidarity with Nonhuman People, Verso, London–New York 2017, tegoż: Hyperobjects. Philosophy and Ecology after the End of the World, The University of Minnesota Press, 2013; tegoż: Extinction Studies. Stories of Time, Death,and Generations, ed. by D. Bird Rose, Th. van Dooren, and M. Chrulew, „Columbia University Press”, 2017.

Filmografia:

Ah Humanity! reż. L. Castaing-Taylor, V. Paravel, E. Karel, Francja/Japonia/USA 2015

Crossroads, reż. B. Conner, USA 2015

Konie z Fukushimy, reż. Yoju Matsubayashi, Japonia 2013

The Sailor, reż. G. Giaretta, Holandia/Włochy 2017

Notes from the Anthropocene, reż. T. Long, Kanada 2014

Spętany horyzont, reż. L. Marxt, Austria 2015

Silica, reż. P. Borg, Australia/Wielka Brytania 2017

Nabyta wiedza:

absolwent zna i rozumie

- w pogłębionym stopniu – metody badawcze i strategie argumentacyjne wybranej dyscypliny filozoficznej oraz metody interpretacji tekstu filozoficznego

K_W02

P7S_WG

- wybrane kierunki i stanowiska rozwojowe współczesnej filozofii w zakresie jednego bloku głównych dyscyplin filozoficznych: 1) logika i filozofia języka, metafizyka, epistemologia, filozofia umysłu 2) etyka, filozofia polityki, filozofia społeczna 3) estetyka, filozofia kultury, historia filozofii

K_W06

P7S_WG

- w pogłębionym stopniu – zależność między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę, jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury

K_W11

P7S_WG P7S_WK

Nabyte umiejętności:

absolwent potrafi:

- samodzielnie interpretować tekst filozoficzny, twórczo i innowacyjnie komentować i konfrontować tezy pochodzące z różnych tekstów

K_U01

P7S_UW

- wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami

K_U16

P7S_UW

Nabyte kompetencje społeczne:

absolwent jest gotów do:

- aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego i zachęca do wdrażania tych koncepcji

K_K05

P7S_KO

Ciągła ocena udziału studenta w dyskusjach seminaryjnych i stopnia zaangażowania w pracę zajęciową; ocena jakości przygotowania i wygłoszenia referatu rozszerzającego problematykę poruszaną w omawianej na zajęciach lekturze oraz (co najmniej jednej) prezentacji zawierającej indywidualnie wybrany materiał ilustracyjny do zajęć.

W wyjątkowych przypadkach wymóg napisania semestralnej pracy zaliczeniowej.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 nieobecności usprawiedliwione w semestrze