O golemach, które domagają się duszy. Czytanie feministek żydowskich

ogólnouniwersyteckie

Wymagany jest taki poziom znajomości języka angielskiego, który umożliwi pracę z tekstem akademickim o różnym stopniu złożoności.

Zajęcia poświęcone będą feministycznemu dialogowi z tradycją. Będziemy pracować na tekstach feministek żydowskich, patrząc na feminizm jako na projekt krytyczny głoszący potrzebę rewizji, a nawet rekonstrukcji judaizmu otwierającej go na perspektywę kobiet. Celem tego projektu jest zerwanie z takim rozumieniem tradycji, w którym kobieta jest jedynie pustym ciałem pozbawionym własnego głosu. Dlatego też jedna z ciekawszych żydowskich feministek, Rachel Adler, pisze: „najwyższy czas, aby ten Golem zaczął domagać się duszy".

Zajęcia będą polegać na krytycznej analizie tekstów feministek żydowskich Do omawianych tekstów podejdziemy w sposób wielowymiarowy traktując je jako propozycje zawierające implikacje o charakterze społecznym, filozoficznym i teologicznym. Interesujące nas teksty osadzimy w kontekście klasycznych tekstów feministycznych, dwudziestowiecznej filozofii żydowskiej oraz żydowskiej tradycji.

Celem zajęć jest spojrzenie na feminizm jako na strategię negocjowanie własnego miejsca we wspólnocie (religijnej, społecznej, politycznej) za pomocą aktu interpretacji. Badany przez nas przypadek będzie o tyle interesujący, że odwołuje się do żydowskiej tradycji, w której interpretacja ma kluczowe znaczenie, ponieważ umożliwia szukanie odpowiedniej wykładni Prawa, ale też odpowiedniego rozumienia przeszłości.

Podczas zajęć spróbujemy poszukać odpowiedzi na następujące pytania: Co wynika ze wzajemnych wpływów między feminizmem amerykańskim czy francuskim a feminizmem żydowskim? W jaki sposób feminizm żydowski odnosi się do filozofii żydowskiej? Co zmienia w myśleniu o tożsamości żydowskiej, historii czy pamięci?

Proponowana kolejność zagadnień:

Feminizm żydowski, czyli wyostrzona świadomość społeczna

— Cynthia Ozick: "Notes toward finding the Right Question", [w:] On Being a Jewish Feminist: A Reader, Susannah Heschel (red.), New York 1983, ss. 120-151.

— Rachel Adler, „The Jew Who Wasn’t There”, Davka 1971: 6–11.

— Blu Greenberg, „The Theoretical Basis of Women’s Equality In Judaism”, [w:] On Women And Judaism. A View from Tradition, Philadelphia 1998, ss. 39–56.

— Rachel Adler, "Judaism", [w:] A Companion to Feminist Philosophy, Alison M. Jaggar, Iris Marion Young (red.), Oxford 1998, ss. 245-252.

— Emmanuel Lévinas, „Etyka i duch” [1952], „Religia dorosłych” [1957], [w:] Trudna wolność. Eseje o judaizmie, przeł. Agnieszka Kuryś, Gdynia 1991, ss. 3–25.

Feminizm żydowski, czyli głos z wewnątrz tradycji

— Gershom Scholem, "Objawienie i tradycja jako kategorie religijne w judaizmie", [w:] Judaizm. Parę głównych pojęć, przeł. Juliusz Zychowicz, Kraków 1991, ss. 115-151.

— Judith Plaskow, „Setting the Problem, Laying the Ground”, [w:] Standing Again at Sinai. Judaism From a Feminist Perspective, New York 1990, ss. 1–24.

— Ks. Wyjścia (19)

Feminizm żydowski, czyli odzyskanie ciała i języka

— Helene Cixous, „Śmiech Meduzy”, przeł. Anna Nasiłowska, Teksty Drugie nr 4/5/6 (22/23/24) 1993: 147-166.

— Julia Kristeva, „Semiotyka obrzydliwości w Biblii”, [w:] Julia Kristeva, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. Maciej Falski, Kraków 2007, ss. 87-106.

— Ks. Rodzaju (29), Ks. Kapłańska (12–22)

— Blu Greenberg, „Jewish Women: Coming of Age”, [w:] On Women And Judaism. A View from Tradition, Philadelphia 1998, ss. 57–74.

— Rita Gross, „Female God Languague in a Jewish Context", [w:] Woman Spirit Rising: A Feminist Reader in Religion, Carol P. Christ i Judith Plaskow (red.), Sań Francisco 1979, ss. 167–173.

Feminizm żydowski, czyli praca pamięci

— Yosef Haim Yerushalmi, Zachor. Żydowska historia i żydowska pamięć [1982], przeł. Mirosław Wójcik, War- szawa 2014 (fragmenty).

— Heidi Ravven, „Observations on Jewish Philosophy and Feminist Thought”, Judaism 46.4 (1997), ss. 422-438.

Feminizm żydowski, czyli tikkun, mistyczna naprawa świata

— Melissa Raphael, „The redemption of God in Auschwitz”, [w:] Melissa Raphael, The Female Face of God in Auschwitz. A Jewish Feminist Theory of the Holocaust, Londyn i Nowy Jork 2003, ss. 128-160.

— Gershom Scholem, „Rozważania o teologii żydowskiej w naszych czasach” [1973], przeł. Adam Lipszyc, [w:] Żydzi i Niemcy, Sejny 2006, ss. 337–372.

Feminizm żydowski, czyli odzyskanie religii

— Melissa Raphael, „Goddess Religion, Postmodern Jewish Feminism, and the Complexity of Alternative Religious Identities”, Nova Religio 1.2 (1998), ss. 198–215.

— Rachel Adler, Engendering Judaism. An Inclusive Theology and Ethics, Skokie 1998 (fragmenty).

Adler, Rachel. 1971. "The Jew Who Wasn't There." Davka: 6-11.

Adler, Rachel. 1998. Engendering Judaism. An Inclusive Theology and Ethics. Skokie, Illionois: Varda.

Christ, Carol P., and Judith Plaskow. 1979. Womanspirit Rising: A Feminist Reader in Religion. San Francisco: Harper & Row.

Devine, Luke. 2014. "How Shekhinah Became the God(dess) of Jewish Feminism." Feminist Theology 23.1: 71-91.

Goodman, Lenn E. 2002. "What Does Spinoza's Ethics Contribute to Jewish Philosophy?" In: Jewish Themes in Spinoza's Philosophy, edited by Heidi M. Ravven and Lenn E. Goodman, 17-89. Albany: SUNY Press.

Gottlieb, Lynn (1995), She Who Dwells Within: A Feminist Vision of a Renewed Judaism, Harper & Row.

Greenberg, Blu. 1981. On Women and Judaism. A View from Tradition. Philadelphia: Jewish Publication Society.

Gross, Rita (1979), Female God Language in a Jewish Context, [w:] Woman Spirit Rising: A Feminist Reader in Religion, Carol P. Christ i Judith Plaskow, Harper & Row, ss. 167–173.

Gross, Rita M. 1983. "Steps Toward Feminine Imagery of Deity in Jewish Theology." In: On Being A Jewish Feminist: A Reader, edited by Susannah Heschel, 183-193. New York: Schocken Books.

Plaskow, Judith. 1990. Standing Again at Sinai. Judaism From a Feminist Perspective. New York: Harper & Row.

Plaskow, Judith. 1994. "Jewish Theology in Feminist Perspective". In: Feminist Perspectives on Jewish Studies, edited by Lynn Davidman and Shelly Tenenbaum, 62-84. New Haven and London: Yale University Press.

Ravven, Heidi M. 1997. "Observations on Jewish Philosophy and Feminist Thought." Judaism 46.4: 422-438.

Ravven, Heidi M. 2004. "Spinoza's Ethics of the Liberation of Desire." In: Women and Gender in Jewish Philosophy, edited by Hava Tirosh-Samuelson, 78-105. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.

Raphael, Melissa. 2003. The Female Face of God in Auschwitz. A Jewish Feminist Theology of the Holocaust. New York: Routledge.

Ross, Tamar (2004), Expanding the Palace of Torah: Orthodoxy and Feminism, Brandeis University Press.

Ross, Tamar. 2013. "The Implications of the Feminization of Theology. Deconstructing Sacred Texts as an Educational Issue." In: Gender, Religion and Education in a Chaotic Postmodern World, edited by Zehavit Gross, Lynn Davies and Al-Khansaa Diab, 125-136. New York: Springer.

Ross, Tamar. 2014. "Knowledge and Reality in Modern Kabbala." In: Paradigms and Perspectives on Value and Reality, edited by Chandana Chakrabati and Richard Vulich, 121-130. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.

Umansky, Ellen M., Dianne Ashton. 2008. Four Centuries of Jewish Women's Spirituality: A Sourcebook. Revised Edition. Boston: Beacon Press.

Wenig, Margaret (1992), God is a Woman and She is Growing Older, [w:] Best Sermons, red. James Cox, Harper Collins.

Po ukończeniu zajęć student:

– zna i rozumie metody analizy i interpretacji procesów związanych z rolą religii w kulturze (K_W06);

– zna twórczość najważniejszych współczesnych żydowskich feministek (K_W09);

– potrafi przeprowadzić krytyczną analizę i interpretację różnych rodzajów tekstów związanych z rolą judaizmu w kulturze, stosując oryginalne podejście, oparte o najnowsze osiągnięcia nauk humanistycznych (K_U02);

– posiada umiejętność formułowania problemów badawczych i opinii krytycznych o tekstach kultury dotyczących judaizmu (K_U04);

– potrafi samodzielnie, w sposób twórczy i pogłębiony poddać analizie tekst o charakterze naukowym w języku polskim oraz w języku angielskim dotyczący zagadnienia żydowskiego feminizmu(K_U11);

– rozumie miejsce i rolę religii w kulturze współczesnej (K_K01);

– rozumie zasady tolerancji i różnic kulturowych w odniesieniu do różnych religii (K_K07).

Konwersatorium zaliczane jest na ocenę.

Podstawowym warunkiem zaliczenia jest obecność. Dopuszczalne są dwie nieobecności, pod warunkiem czynnego uczestnictwa w pozostałych zajęciach. Trzecia i czwarta nieobecność wymaga pisemnego zaliczenia indywidualnego.

Na ocenę końcową składają się następujące elementy:

1/ aktywny udział w dyskusjach i analizie tekstów podczas zajęć (65% oceny końcowej);

2/ kolokwium ustne z wybranej przez studenta lub studentkę lektury omawianej podczas zajęć (35%).