Europa, nowoczesność i Polacy

ogólnouniwersyteckie

zdalnie

Głównym tematem konwersatorium są problemy i dyskusje wynikające z odrębnych dróg rozwojowych Europy Zachodniej i Polski w epoce nowoczesności. O ile ta pierwsza zyskała dominację ekonomiczną oraz symboliczną, narzucając światu uniwersalne wzorce cywilizacyjne, ta druga zaczęła być postrzegana jako zacofana, a więc niezupełnie europejska.

Nowoczesność, a więc – mówiąc najprościej – połączenie idei Oświecenia i rozwoju kapitalizmu, stanowiła podstawę przewagi gospodarczej Europy nad resztą świata. Dzięki niej Europa zyskała również dominację symboliczną, opartą na koncepcji Zachodu jako uniwersalnego wzorca cywilizacyjnego. Procesy te nie dotyczyły Polski, którą cechowało opóźnienie modernizacyjne. Dominacja rolnictwa opartego na pracy chłopów pańszczyźnianych, słaby rozwój przemysłu, a także upadek własnego państwa, powodowały, że dostrzegano wyraźne różnice między naszym krajem a nowoczesną Europą-Zachodem. Polacy konfrontowali się z wzorcami zachodniej nowoczesności i dyskutowali, czy modernizacja jest dla nich szansą czy zagrożeniem. Dlatego w trakcie zajęć będziemy omawiać takie zagadnienia, jak: definicja nowoczesności, różnice między Zachodem i Wschodem Europy, przyczyny polskiego zapóźnienia, polskie spory o modernizację oraz stereotypy Zachodu i Wschodu.

Zajęcia przeznaczone są dla słuchaczy, którzy w toku wcześniejszych studiów zetknęli się już z problematyką nauk humanistycznych i społecznych. Poszczególne spotkania opierać się będą na wspólnej lekturze i analizie wybranych tekstów. Istotnym celem konwersatorium jest ćwiczenie umiejętności czytania ze zrozumieniem i dyskutowania literatury naukowej, a także dostrzegania podejmowanych w niej problemów w życiu współczesnym. To umiejętności niezbędne dla osób, które chciałyby w przyszłości samodzielnie podejmować prace badawcze.

A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, Kraków 2008.

I. Wallerstein, Analiza systemów-światów: wprowadzenie, Warszawa 2007.

A. Leszczyński, Skok w nowoczesność: polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943-1980, Warszawa 2013.

T. Kizwalter, Polska nowoczesność: genealogia, Warszawa 2020.

L. Wolff, Wynalezienie Europy Wschodniej: mapa cywilizacji w dobie Oświecenia, Kraków 2020.

J. Jedlicki, Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, wyd. 2 popr., Warszawa 2002.

J. Jedlicki, Stereotyp Zachodu w Polsce porozbiorowej, w: Mity i stereotypy w dziejach Polski, red. J. Tazbir, Warszawa 1991, s. 99-124.

M. Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna: fantazmaty literatury, Kraków 2006.

M. Napiórkowski, Turbopatriotyzm, Wołowiec 2019.

Po zakończeniu kursu student:

• zna podstawowe pojęcia stosowane przez badaczy nowoczesności;

• rozumie polskie spory o modernizację oraz występujące w nich stereotypy Europy, Zachodu i Wschodu;

• potrafi czytać ze zrozumieniem literaturę z zakresu historii i socjologii kultury;

• potrafi przygotować́ wystąpienie ustne (z użyciem odpowiedniej terminologii i źródeł) oraz podjąć́ akademicką dyskusję na temat polskich problemów z nowoczesnością.)

Ocena ciągła udziału w konwersatorium.

Uczestników konwersatorium obowiązuje obecność na zajęciach (dopuszczalne są 2 nieobecności, 3-5 wymagają zaliczenia w formie pisemnej, więcej niż 5 powoduje niezaliczenie zajęć), czytanie przewidzianych lektur i udział w dyskusji. Osoby regularnie uchylające się od czytania i aktywnego udziału w zajęciach otrzymają ocenę niedostateczną.