Wstęp do badań historycznych [3104-L2WBH] Semestr zimowy 2018/19
Ćwiczenia, grupa nr 6

zob. „Zakres tematów”

1 zajęcia – omówienie sylabusa, odpowiedź na pytania i ewentualne wątpliwości uczestników zajęć przez prowadzącego;

I. O NAUCE HISTORYCZNEJ WSTĘPNIE

zagadnienia: czym jest historia, historiografia ? typologia faktów; fakt–zjawisko–proces ; człowiek a środowisko przyrodnicze; typologia działów historiografii

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1991, Wstęp, s. 7–13;

B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych (W-wa – Poznań 1985): a. z cz. III (Nauka historyczna), z roz. 1 (Przedmiot nauki hist.), s. 87–94; 98–100; b. cz. VII (Periodyzacja dziejów społeczeństwa), s. 251–263;

W. Kula, Problemy i metody historii gospodarczej, W-wa 1963, s. 629–654, 673–681 (wybrane zagadnienia);

II. ŹRÓDŁO HISTORYCZNE

zagadnienia: pojęcie i definicje źródła historycznego, krytyka źródła historycznego, ustalanie faktów, typy źródeł, czynniki źródłotwórcze, źródła tradycyjne i nowe, źródła w internecie;

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1991, s. 17–25, 64–76, 82–84; J. Szymański, Nauki Pomocnicze Historii, W-wa Wwal – dowolne wydanie z lat 1983–2006 (strony wg wyd. z 2006), s. 28–69 (wybiórczo – dokładnie s. 28–34, roz. Klasyfikacja źródeł historycznych, Struktura źródła historycznego oraz fragment nr 2.3.1.; s. 34–69: do przejrzenia); W. Kula, Problemy i metody historii gospodarczej, W-wa 1963), s. 95–171 (czynniki źródłotwórcze, ważniejsze typy źródeł);

A. Wyrobisz , Nazwy ulic, placów i dzielnic w miastach polskich: nośniki informacji – źródła historyczne – zabytki kultury, „Przegląd Historyczny”, t. 90, 1999, z. 4, s. 511–524;

III. OPRACOWANIA – część 1 (książki)

zagadnienia: typy opracowań naukowych i ich charakterystyka, podobieństwa i różnice, prezentacja wybranych przykładów przez prowadzącego zajęcia; gatunki pograniczne, jak czytać i oceniać tekst naukowy ?

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk , Literatura naukowa, Literatura historyczna ( typy opracowań historycznych ), Bydgoszcz 1991, s. 13–16;

III. OPRACOWANIA – część 2 (ulubione pozycje naukowe)

zagadnienia: uczestnicy zajęć zaprezentują wybraną przez siebie pozycję naukową wykorzystując wiedzę z poprzednich zajęć;

III. OPRACOWANIA – część 3 (artykuły)

zagadnienia: pojęcie artykułu naukowego, typologia artykułu; cel pisania artykułu, prezentacja wybranych artykułów;

B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych, W-wa – Poznań 1985 –> Czasopisma naukowe, s. 184–188;

III. OPRACOWANIA – część 4 (czasopisma)

zagadnienia: wybrane/ zadane: czasopisma zagraniczne, czasopisma polskie; omówienie – czas powstania, profil, zawartość (typy artykułów, recenzje, notki, przemiany; strony czasopism w Internecie;

uwaga: uczestnicy zajęć otrzymają po jedynym czasopiśmie obcym i po jednym polskim do opracowania i wygłoszenia 10. minutowego referatu;

IV. BIBLIOTEKI TRADYCYJNE I INTERNETOWE BAZY DANYCH

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2006 i n. –> roz. Biblioteka w rozwoju historycznym (s. 419–422);

M. Pawlak, J. Serczyk, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1991, –> roz. Biblioteki (s. 25–34);

strony internetowe Biblioteki Narodowej, BUW, Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy, katalogu NUKAT i in.;

V. PRZYPISY

zagadnienia: pojęcie przypisu, cel robienia przypisów, zawartość przypisów; typy przypisów;

uwaga: uczestnicy będą zobowiązani wykorzystać wiedzę, którą nabyli w trakcie zajęć o źródłach i opracowaniach; prowadzący zajęcia przedstawi typy przypisów;

V. KARTOGRAFIA

zagadnienia: historia kartografii, typologia i konstrukcja mapy i atlasu historycznego; zawartość atlasów i ich podział; zalety i ograniczenia; użyteczność dla badacza historii; kartografia prywatna;

tryb zajęć: dyskusja nad problematyką zawartą w zadanej literaturze przedmiotu; prezentacja atlasów;

lit. przedm.: J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, W-wa – dowolne wydanie z lat 1983–2006 (strony wg wyd. z 2006), s. 223–231 (roz. Podstawowe wiadomości o mapie, Konstrukcja mapy historycznej);

VI. TECHNIKA UTRWALANIA WIEDZY

zagadnienia: gromadzenie wiedzy; kserokopie czy notatki ? notatki własne – wypisy z opracowań i źródeł; notatki do egzaminów epokowych; notatki do pracy rocznej i pracy magisterskiej i pracy naukowej; wykorzystanie komputera i internetu;

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1991, s. 61–62 (o fiszce );

J. S. Matuszewski, M. Kopczyński, O możliwościach i nieodzownej potrzebie zastosowania w naukach historycznych maszyny zwanej komputerem [w:] Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce, red. M. Rokosz, Kraków 1993, s. 254–271;

VIII. POMOCE NAUKOWE – cz. 1 (encyklopedie )

zagadnienie: główne encyklopedie polskie i obce; zawartość, użyteczność dla badacza historii;

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, roz. Encyklopedie i słowniki, Bydgoszcz 1991, s. 50–53;

Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, W-wa 1964, t. 3, hasło: Encyklopedia (s. 426–429);

uwaga: wstęp ogólny i dyskusja; następnie – każdy z uczestników wybierze encyklopedię wybraną z zaproponowanego zestawu i będzie obowiązany ja scharakteryzować w 10. minutowym referacie; ponadto uczestnikom zostanie podane siedem haseł, które będą musieli sprawdzić w wybranej/ zadanej encyklopedii (czy w ogóle są i, jeśli są, to co zawierają);

IX. POMOCE NAUKOWE – cz. 2 (słowniki, leksykony i bibliografie )

zagadnienia: główne słowniki (niejęzykowe), leksykony i bibliografie

uwaga: wstęp ogólny i dyskusja; każdy z uczestników wybierze encyklopedię wybraną z zaproponowanego zestawu i będzie obowiązany ja scharakteryzować w 10. minutowym referacie;

lit. przedm.: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 10, hasło: Słownik (s. 604 ); t. 6, hasło: Leksykon ( s. 437), t. 1, hasło: Bibliografia (s. 768–769);

X. METODY BADAŃ HISTORYCZNYCH

zagadnienia: A. metody badań historycznych w dziejach; zmienność i różnorodność; selekcja i kumulacja – co przetrwało, co zostało odrzucone; przykłady; wykorzystanie dotychczasowej wiedzy ćwiczeniowej (zajęcia o opracowaniach);

B. interdyscyplinarność – historia a inne nauki humanistyczne (archeologia, socjologia, etnografia i antropologia kulturowa, psychologia);

lit. przedm.: J. Serczyk, M. Pawlak, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1991, roz. Metoda historyczna, s. 9–13; P. Burke, Historia i teoria społeczna, W-wa 2000 –> roz. Teoretycy i historycy (s. 10–33), cz. 2 Modele i metody (s. 34–59);

B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych (W-wa – Poznań 1985) –> roz. Historia a archeologia, Historia a socjologia, Historia a etnografia ( s. 103–107);

XI. ETYKA ZAWODU HISTORYKA

zagadnienia: "po co nam etyka ?"; obiektywizm – subiektywizm – tendencyjność – kłamstwo; spory naukowe – kultura dyskusji i polemiki; nauka a presja współczesności; pokusy i zagrożenia w trakcie badań naukowych; przestępstwa "naukowe"; przeciwdziałania; przypadki niejednoznaczne;

lit. przedm.: W. I. B. Beveridge, Sztuka badań naukowych, W–wa 1960 –> roz. Etyka pracy naukowej (s. 191–195), Życie pracownika nauki, Podsumowanie (199–210); [depozyt w BIH]

S. Kieniewicz, O etyce zawodu historyka, [w:] tenże, Historyk a świadomość narodowa, Warszawa 1982, s. 128–142;

Efekty uczenia się:

Po zaliczeniu zajęć z WBH student:

– zna podział nauki historycznej dokonywany wedle różnych kryteriów;

– zna pojęcie źródła historycznego i typologie źródeł;

– zna i odróżnia gatunki pisarstwa historycznego (książkowe i artykułowe) i umie klasyfikować konkretne prace naukowe do w.w.gatunków;

– zna i umie zastosować rozmaite pomoce naukowe (zob. niżej);

– zna rozmaite techniki utrwalania zdobytej wiedzy;

– umie stosować przypisy oraz sporządzać opis bibliograficzny;

– zna wstępnie ogólną problematykę metodologii historii;

– zna i rozumie podstawowe kwestie etyki zawodu historyka.

– dyskusja na w.w. tematy, przygotowane na podst. zadanej literatury;

– referaty nt. indywidualnie zadanych/ wybranych zagadnień i dyskusja na ich temat.

Ocenie podlegają:

– przygotowanie i przemyślenie zadanej literatury przedmiotu;

– aktywność w dyskusji;

– kultura dyskutowania;

– sposób i jakość formułowania myśli, czyli: spostrzegawczość źródłowa, logika wywodu, precyzja sformułowań, oryginalność hipotez i tez oraz solidność argumentacji na ich rzecz, wszechstronność oglądu faktów jednostkowych oraz ujmowanie ich na tle długofalowych procesów.

Sposób oceniania zajęć

Uczestniczki/uczestnicy zajęć ze wstępu do badań historycznych mogą uzyskać zaliczenie po spełnieniu dwóch kryteriów:

* kryterium formalne to obecność na zajęciach – dwukrotnie można je opuścić (przyczyna nie ma znaczenia), lecz każda nieobecność musi zostać odrobiona na dyżurze; w razie trzech nieobecności konieczne będzie zaliczanie całego semestru tj. wszystkich ćwiczeń; przy czterech nieobecnościach – uzyskanie zaliczenia stanie się automatycznie niemożliwe; jednakże regularne uczęszczanie na zajęcia nie gwarantuje zaliczenia ćwiczeń; do tego potrzebne jest spełnienie także kryterium merytorycznego

* na kryterium merytoryczne składają się dwa zadania: pierwsze, to dobre przygotowanie i udział w dyskusji; stopień będzie zależeć od aktywności na zajęciach i twórczego w nie wkładu; przy bardzo dużej i twórczej aktywności oraz zaliczeniu wszystkich ewentualnych nieobecności (nie więcej niż dwóch) można uzyskać ocenę bardzo dobrą; drugie zadanie polega na zebraniu i poprawnym zestawieniu bibliografii opracowań na temat wybrany przez uczestniczkę/ uczestnika zajęć;

uwaga 1.: istnieje możliwość niewielkich zmian w sylabusie zarówno odnośnie do pojedynczych tematów, tekstów źródłowych, jak i opracowań.

dr hab. Grzegorz Myśliwski