Ewolucja ustrojów państwowych i instytucji prawnych - ćwiczenia [2200-1P006C] Semestr letni 2018/19
Ćwiczenia, grupa nr 3

Ajnenkiel A., Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997, Warszawa 2001

Baszkiewicz J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001,

Kamiński I. C. , Miejsce słuszności w anglosaskiej tradycji prawnej (PiP 2001/12/81-95),

Koszowski M., Anglosaska doktryna precedensu…, Warszawa 2009,

Moniuszko A., Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł, Warszawa 2017,

Pułło A., Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2007,

Salmonowicz S., Europejskie kodyfikacje karne epoki Oświecenia: programy i ich realizacja, [w:] tegoż, Z wieku Oświecenia. Studia z dziejów prawa i polityki XVIII wieku, Toruń 2001, s. 49 – 106,

Sójka – Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2006,

Sójka – Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne, Warszawa 2009, s. 175 i n.,

Wąsowicz M., Historia ustroju państw Zachodu, Warszawa 2011,

Wąsowicz M., Prawo i obywatel, Warszawa 2015,

Berman H., Prawo i rewolucja, Warszawa 1995,

Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, wyd. IX zmienione, Warszawa 1997.

1. Ustrój i prawo sądowe na Wyspach Brytyjskich

• geneza angielskiego parlamentaryzmu

• zasady powoływania członków Izby Lordów na przestrzeni wieków

• wybory do Izby Gmin na przestrzeni wieków

• ewolucja pozycji monarchy (z naciskiem na XIX i XX wiek, wskazanie sytuacji, w których królowie próbowali wpływać na bieżącą politykę)

• pozycja rządu (geneza, różne rodzaje odpowiedzialności, długotrwałą ewolucja w kierunku rządów parlamentarno – gabinetowych)

• charakter angielskiej konstytucji

• Wyjątkowość sądownictwa angielskiego

• Zasady tworzenia i obalania precedensów; distinguishing.

• Specyfika współczesnego angielskiego sądownictwa ze szczególnym uwzględnieniem sędziów pokoju (magistratures).

Podręcznik: A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2007, rozdział II Wielka Brytania., M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, wyd. IX zmienione, Warszawa 1997, rodział XI, podrozdziały: Sądownictwo i Sądy przysięgłych

Literatura dodatkowa: Koszowski M., Anglosaska doktryna precedensu…, Warszawa 2009 s. 7 – 109; Ireneusz C. Kamiński, Miejsce słuszności w anglosaskiej tradycji prawnej (PiP 2001/12/81-95), H. Berman, Prawo i rewolucja, Warszawa 1995, rozdział 13, podrozdział dotyczący Anglii.

2. Konstytucjonalizm w USA

• Zasady ustrojowe w USA (suwerenność Narodu, podział władzy, checks and balances, federalizm

• Pozycja prezydenta (sposób wyboru, kompetencje i ograniczenia)

• Pozycja Kongresu (sposób wyboru, kompetencje, relacje pomiędzy izbami)

• Sądownictwo federalne (zasady powoływania sędziów, gwarancje niezawisłości judicial review)

• Sądownictwo stanowe (wybrane przykłady)

• Społeczna geneza amerykańskiego systemu politycznego

Podręcznik: M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, rozdział: Stany Zjednoczone Ameryki.

3. Absolutyzm we Francji

• Zakres władzy królewskiej

• Instytucje ograniczające władzę króla

• Legitymizacja absolutyzmu

• Dlaczego we Francji nie rozwinął się absolutyzm oświecony?

Podręcznik: J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001, rozdział IX Absolutyzm „klasyczny”, M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, Warszawa 2015, podrozdziały: Król jako władca absolutny, Król jako wyłączny prawodawca – przykład Francji i Administracja w dobie absolutyzmu

4. Konstytucjonalizm we Francji

Podręcznik: 1) A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2007, rozdział IV Francja; 2) M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, rozdziały: Francja początków konstytucjonalizmu, oraz Francja konstytucyjna,

• Deklaracja praw człowieka i obywatela

• Karta Konstytucyjna Ludwika XVIII

• Konstytucja V Republiki

5: Prawo prywatne w średniowieczu i czasach nowożytnych

• Od kiedy możemy mówić o podziale prawa na prywatne i publiczne?

• Prawo osobowe

• Prawo rodzinne

• Prawo rzeczowe (system lenny a własność alodialna)

• Zobowiązania

• Spadki

Podręcznik: Adam Moniuszko, Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł, , Wydawnictwo Campidoglio, Warszawa 2017,

Źródła: Statuty Kazimierza Wielkiego, Zwierciadło saskie, Prawo salickie, Wielka Karta Swobód, ruska prawda.

6: Prawo karne w średniowieczu i czasach nowożytnych.

• Pojęcie przestępstwa

• Wina obiektywna a wina subiektywna

• System kar kompozycyjnych

• Przestępstwa prywatne a przestępstwa publiczne

Podręcznik: Adam Moniuszko, Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł, , Wydawnictwo Campidoglio, Warszawa 2017,

Źródła: Statuty Kazimierza Wielkiego, Constitutio Criminalis Carolina, Zwierciadło saskie, prawo salickie, Wielka Karta Swobód, ruska prawda.

7: Postępowanie sądowe średniowieczu i czasach nowożytnych.

• Proces skargowy

• Proces inkwizycyjny

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2006, część I, rozdział 4, Adam Moniuszko, Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł, , Wydawnictwo Campidoglio, Warszawa 2017.

Źródła: Constitutio Criminalis Carolina, Zwierciadło saskie, prawo salickie, Wielka Karta Swobód, ruska prawda.

8: Wpływ oświecenia i antyoświeceniowej reakcji na naukę prawa

• Ruch kodyfikacyjny

• Szkoła egzegezy i inne odmiany pozytywizmu prawniczego

• szkoła historyczna

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 1, rozdział 2, podrozdział: Główne kierunki myśli cywilistycznej, rozdział 3, podrozdział: Główne kierunki doktryny prawa karnego.

Źródła: Kant I., Co to jest oświecenie? [w:] Filipowicz S. i in. Historia idei politycznych. Wybór tekstów, t. II, s. 95 i n. Savigny F. C., O powołaniu naszych czasów…, Warszawa 1964.

Literatura dodatkowa: Kelly J.M., Historia zachodniej teorii prawa, rozdziały VII i VIII.

9: Landrecht i Kodeks Napoleona

Podręcznik: K. Sójka – Zielińska K., Historia prawa,

Źródła: Landrecht, Kodeks Napoleona

Literatura dodatkowa: J. Bardach i M. Senkowska – Gluck, Historia państwa i prawa Polski, t. III, Warszawa 1981, s. 623 i n.; Sójka – Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne, Warszawa 2009, s. 175 i n.

10: ABGB i BGB

Podręcznik: K. Sójka – Zielińska K., Historia prawa,

Źródło: ABGB i BGB

Literatura dodatkowa: Sójka – Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne, Warszawa 2009, s. 175 i n. s. 81 – 173 i 277 i n.

11: ogólna charakterystyka XIX – wiecznego prawa cywilnego i handlowego

• Zmiany w prawie osobowym rodzinnym

• Własność kapitalistyczna

• Ewolucja uregulowań dotyczących stosunku służby (pracy)

• Zachowek a rezerwa

• Instytucje prawa handlowego

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 2.

Źródła: Kodeks Napoleona

12: Kodyfikacje karne XVIII – XX wieku: szkoła humanitarna i jej dziedzictwo.

• Ewolucja pojęcia winy

• Kontratypy

• Zasady odpowiedzialności karnej

• Ewolucja katalogu przestępstw (przestępstwa obyczajowe, czary, samobójstwo, uchybienia względem władz państwowych i religii)

• Ewolucja katalogu kar (rodzaje zakładów penitencjarnych)

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 3.

Źródła: Kodeks karzący Królestwa Polskiego

Literatura dodatkowa: Salmonowicz S., Europejskie kodyfikacje karne epoki Oświecenia: programy i ich realizacja, [w:] tegoż, Z wieku Oświecenia. Studia z dziejów prawa i polityki XVIII wieku, Toruń 2001, s. 49 – 106.

13: Postępowanie sądowe w XIX wieku

• Geneza i charakterystyka procesu mieszanego

• Zasady współczesnego procesu cywilnego

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 4.

Źródła: Pruska ordynacja kryminalna z 1805 lub Franciscana, Code de procédure civile z 1806.

14: Ustrój staropolski

• Ewolucja pozycji monarchy

• Kształtowanie się politycznych uprawnień stanu szlacheckiego

• Powstanie i ewolucja sejmików ziemskich

• Powstanie i rozwój sejmu

Podręcznik: J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak: Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 2009

z rozdziału III Monarchia stanowa podrozdziały Organizacja i prawo stanów oraz Władza królewska i reprezentacja stanowa

z rozdziału V Rzeczpospolita szlachecka podrozdział Sejmiki i sejmy.

z rozdziału V Rzeczpospolita szlachecka podrozdziały Władza królewska,

Źródło: artykuły henrykowskie z 1573 r.

15. Konstytucja 3 maja:

• Pozycja Króla

• Kompetencje Sejmu i relacje pomiędzy izbami

• Tryb legislacyjny

• Straż Praw

• Stanowy charakter państwa

• Znaczenie Konstytucji

Podręcznik: A. Ajnenkiel, Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997, Warszawa 2001

16. Konstytucje II RP

Podręcznik: A. Ajnenkiel, Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997, Warszawa 2001

Źródła: Konstytucja marcowa i konstytucja kwietniowa

17. Ustrój Polski Ludowej na tle innych państw autorytarnych:

• Zasady konstytucji lipcowej

• cezaryzm, reżimy dyktatorskie, totalitaryzm, państwo partyjne

Podręcznik: A. Ajnenkiel, Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997, Warszawa 2001, J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, rozdz. 11 i 14.

Na zajęciach bardzo istotne są interakcje pomiędzy prowadzącym a uczestnikami (jak również między samymi uczestnikami). Celem prowadzącego jest nadanie im formy dyskusji przeplatanej elementami wykładu i prezentacjami multimedialnymi, a także wspólnym rozwiązywaniem kazusów i analizą tekstów źródłowych.

Aktywne uczestnictwo w zajęciach (udział w dyskusjach i interpretowaniu tekstów źródłowych).

Wyniku dwóch kolokwiów (forma testowa).