Związek Sowiecki – polityka i społeczeństwo (1917-1991) (blok: Historia Rosji) (K1) [3104-WH19HRTRUT-OG] Semestr zimowy 2019/20
Wykład, grupa nr 1

1. Rosja w pierwszych latach XX w. próby reform i zmian ustrojowych

Sytuacja społeczna, ekonomiczna i demograficzna Rosji u progu XX

w., konsekwencje wojny rosyjsko – japońskiej i rewolucji 1905 r.;

reformy Piotra Stołypina i ich efekty. Kształtowanie się partii

politycznych w Rosji. Powstanie Ententy i polityka zagraniczna Rosji

w przededniu I wojny światowej.

2. Geneza i skutki rewolucji lutowej 1917 r.

Przebieg działań militarnych na froncie wschodnim i ich

konsekwencje dla sytuacji wewnętrznej Rosji. Wybuch, przebieg i

konsekwencje rewolucji lutowej.

3. Przewrót bolszewicki 1917 r. i jego następstwa

Powstanie i program SDPRR (b); geneza i przebieg przewrotu

bolszewickiego. Powstanie i organizacja państwa sowieckiego. Polityka

gospodarcza, społeczna i zagraniczna partii bolszewickiej w pierwszym

okresie po przejęciu władzy.

4. Wojna domowa w Rosji (1918 – 1921): przebieg i konsekwencje

Powstanie i oblicze polityczne głównych ośrodków opozycji

antybolszewickiej. Główne etapy wojny domowej w Rosji, w tym wojna

z Polską; sytuacja społeczna i polityczna Rosji sowieckiej w okresie

wojny domowej: komunizm, wojenny, bunty chłopskie, bunt w twierdzy

kronsztadzkiej. Konsekwencje wojny domowej dla państwa

sowieckiego i narodów Rosji.

5. Od Lenina do Stalina: Rosja bolszewicka i Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich w latach 1922 – 1927

Wprowadzenie Nowej Polityki Ekonomicznej, stopniowa stabilizacja

sytuacji gospodarczej. Walka z religią, prześladowania Kościoła

prawosławnego i katolickiego. Cele polityki zagranicznej: stosunek do

sytuacji w Niemczech i w Polsce. Śmierć W. I. Lenina, sukcesja

władzy: przejęcie władzy przez J. W. Stalina, rozprawa z opozycją.

Główne problemy polityczne i gospodarcze Rosji w latach 1924 – 1927.

6. Rewolucja lat trzydziestych w ZSRS

Cele polityki J. Stalina: kolektywizacja i industrializacja. Wpływ

„wielkiego kryzysu” na Zachodzie na politykę wewnętrzną i

zagraniczną ZSRS. Wprowadzenie „stalinowskiej” konstytucji 1936;

powstanie systemu GUŁAG-ów, kult J. Stalina, rozbudowa armii.

Wielka czystka: przyczyny, przebieg skutki.

7. Polityka sowiecka w dobie II wojny światowej (1939 – 1945): cele i ich realizacja

ZSRS wobec perspektywy wojny, stan Armii Czerwonej, sytuacja

polityczna na Dalekim Wschodzie, układ Ribbentrop – Mołotow,

agresja na Polskę i Finlandię. Stosunki niemiecko – sowieckie,

konsekwencje klęski Francji, polityka sowiecka wobec Niemiec i

Europy wiosną 1941 r. Agresja niemiecka na ZSRS i jej skutki, obrona

Moskwy; powstanie Wielkiej Koalicji i jej funkcjonowanie; nieudana

próba ofensywy wiosennej Armii Czerwonej, atak niemiecki na

Kaukaz i Stalingrad, kapitulacja 6 armii feldmarszałka Paulusa pod

Stalingradem; bitwa pod Kurskiem i dalsza ofensywa sowiecka na

Zachód; cele polityki sowieckiej w drugiej fazie wojny; operacja

„Bagration”, zajęcie Bałkanów i części ziem polskich; główne kierunki

polityki sowieckiej w II fazie wojny.

8. Społeczeństwo i gospodarka ZSRS w okresie powojennym (1945 – 1955)

Sytuacja ZSRS po zakończeniu wojny, cele polityki gospodarczej,

zaostrzenie polityki karnej, rozbudowa przemysłu zbrojeniowego,

terror i przygotowania do nowej „wielkiej czystki. XIX Zjazd KPZR i

zmiany w systemie władzy. Konsekwencje śmierci Stalina dla sytuacji

wewnętrznej ZSRS: „odwliż beriowska”, zmiany w systemie władzy,

polityce gospodarczej i aparacie represji.

9. Czas „zimnej wojny”: polityka sowiecka wobec Zachodu w ostatnich latach rządów Józefa Stalina (1945 – 1953)

Polityka zagraniczna ZSRS w latach czterdziestych, sprawa

niemiecka, zapadanie „żelaznej kurtyny”. Zimna wojna: blokada

Berlina Zachodniego, powstanie RFN, walka o pokój, wybuch wojny w

Korei. Śmierć J. Stalina: okoliczności i konsekwencje, walka o

sukcesję; Dojście do władzy N. Chruszczowa i odprężenie na arenie

międzynarodowej.

10. Od odprężenia do globalnej konfrontacji (1957 – 1968)

Zmiany w polityce wewnętrznej, częściowa destalinizacja (XXII Zjazd

KPZR 1961 r.); polityka gospodarcza Nikity Chruszczowa, narastanie

konfliktu z Zachodem (kryzysy: berliński, kubański), Przejęcie władzy

przez Leonida Breżniewa, interwencja w Czechosłowacji i doktryna

Breżniewa o ograniczonej suwerenności państw satelickich. konflikt z

Chińską Republiką Ludową: przyczyny i skutki.

11. ZSRS w dobie polityki odprężenia (1969 – 1979)

Polityka zagraniczna i wewnętrzna ery breżniewowskiej; Konferencja

Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jej ustalenia i konsekwencje;

działalność dysydentów; wyścig zbrojeń i jego wpływ na sytuację

wewnętrzną i politykę zagraniczną ZSRS. Interwencja ZSRS w

Afganistanie i jej konsekwencje.

12. Koniec ery Breżniewa: ZSRS na przełomie lat 70 i 80-tych

Reakcja władz ZSRS na powstanie „Solidarności” w Polsce; sytuacja gospodarcza i społeczna w ZSRS w pierwszej połowie lat 80-tych.

13. Michał i Gorbaczow i polityka pieriestrojki: przyczyny, efekty skutki (1985 – 1991)

Okoliczności dojścia do władzy Michaiła Gorbaczowa, katastrofa

w Czarnobylu; pieriestrojka: założenia i realizacja; cele polityki

zagranicznej ekipy M. Gorbaczowa; przyczyny i przebieg

rozkładu imperium (1989 – 1991)..

14. Podsumowanie: pisemny test sprawdzający.

Wykład z elementami dyskusji.

dr hab. Tadeusz Paweł Rutkowski