Ewolucja ustrojów państwowych i instytucji prawnych [2200-1P006] Rok akademicki 2020/21
Ćwiczenia, grupa nr 15

http://ihp.wpia.uw.edu.pl/2018/03/16/zakres-materialu-obowiazujacego-na-egzaminie-z-przedmiotu-ewolucja-ustrojow-panstwowych-instytucji-prawnych/

I. Konstytucjonalizm na Wyspach Brytyjskich

• geneza angielskiego parlamentaryzmu

• zasady powoływania członków Izby Lordów na przestrzeni wieków

• wybory do Izby Gmin na przestrzeni wieków

• ewolucja pozycji monarchy (z naciskiem na XIX i XX wiek, wskazanie sytuacji, w których królowie próbowali wpływać na bieżącą politykę)

• pozycja rządu (geneza, różne rodzaje odpowiedzialności ministrów, długotrwała ewolucja w kierunku rządów parlamentarno–gabinetowych)

• Kapitalistyczne podstawy angielskiego systemu politycznego.

Podręcznik: A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2007, rozdział II Wielka Brytania.

Literatura dodatkowa:

1) M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, Warszawa 2015, podrozdział: Król w parlamencie: przykład równowagi między władcą i zgromadzeniem stanowym,

II. Konstytucjonalizm w USA

• Zasady ustrojowe w USA (suwerenność Narodu, podział władzy, checks and balances, federalizm

• Pozycja Prezydenta (sposób wyboru, kompetencje i ograniczenia)

• Pozycja Kongresu (sposób wyboru, kompetencje, relacje pomiędzy izbami)

• Sądownictwo federalne (zasady powoływania sędziów, gwarancje niezawisłości judicial review)

• Sądownictwo stanowe (wybrane przykłady)

• Społeczna geneza amerykańskiego systemu politycznego

Podręcznik:

1) M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, Warszawa 2011, z rozdz. IV Państwo w dobie konstytucjonalizmu podrozdział Stany Zjednoczone Ameryki,

lub

2) M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1997, rozdz. XXII Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki… oraz rodz. XXX Stany Zjednoczone Ameryki w XIX i XX w.

Źródło: Konstytucja USA

Literatura dodatkowa:

1) M. Wiszowaty, Sprawa Marbury przeciwko Madisonowi http://www.konstytuty.pl/bibliografia/sprawa-marbury-przeciwko-madisonowi-sad-najwyzszy-usa-24-lutego-1803-r-marbury-v-madison-5-u-s-137-1803

2) A. Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Warszawa 1976 lub 2005, rozdział II O początkach Stanów Zjednoczonych i o ich znaczeniu dla przyszłości Angloamerykanów.

III. Absolutyzm we Francji

• Zakres władzy królewskiej

• Instytucje ograniczające władzę króla

• Legitymizacja absolutyzmu

• Dlaczego we Francji nie rozwinął się absolutyzm oświecony?

Podręcznik: J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001, rozdział IX Absolutyzm „klasyczny”

Literatura dodatkowa: M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, Warszawa 2015, podrozdziały: Król jako władca absolutny, Król jako wyłączny prawodawca – przykład Francji i Administracja w dobie absolutyzmu, M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1997, r. XX, Charakterystyka feudalnej monarchii absolutnej oraz r. XVI, Francja w okresie monarchii absolutnej, M. Wąsowicz, M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, Warszawa 2011, z rozdz. III Państwo w czasach nowożytnych podrozdział Ustrój Francji w okresie XVI – XVIII wieku.

IV. Konstytucjonalizm we Francji

• Konstytucje: wrześniowa, jakobińska, konsularna, karta konstytucyjna Ludwika XVIII, konstytucja III Republiki, konstytucja V Republiki.

Podręcznik: 1) A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2007, rozdział IV Francja.

oraz

2) M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, Warszawa 2011, z rozdz. IV Państwo w dobie konstytucjonalizmu podrozdziały Francja początków konstytucjonalizmu oraz Francja konstytucyjna.

Źródła: wybrane konstytucje francuskie:

• Wrześniowa

• Jakobińska

• Konsularna

• Karta Konstytucyjna Ludwika XVIII

• Konstytucja III Republiki

• Konstytucja V Republiki

Literatura dodatkowa: J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001, rozdział IX Państwo demokratyczne, podrozdział demokracja francuska.

V: Ustrój staropolski

• Ewolucja pozycji monarchy

• Kształtowanie się politycznych uprawnień stanu szlacheckiego

• Powstanie i ewolucja sejmików ziemskich

• Powstanie i rozwój sejmu

Podręcznik: „Trojaczki”:

z rozdziału III Monarchia stanowa podrozdziały Organizacja i prawo stanów oraz Władza królewska i reprezentacja stanowa

z rozdziału V Rzeczpospolita szlachecka podrozdział Sejmiki i sejmy.

z rozdziału V Rzeczpospolita szlachecka podrozdziały Władza królewska,

Źródło: artykuły henrykowskie z 1573 r.

VI. Konstytucja 3 Maja:

• Pozycja Króla

• Kompetencje Sejmu i relacje pomiędzy izbami

• Tryb legislacyjny

• Straż Praw

• Stanowy charakter państwa

• Znaczenie Konstytucji

Podręcznik: A. Ajnenkiel, Polskie konstytucje

VII Konstytucje II RP

Podręcznik: A. Ajnenkiel, Polskie konstytucje

Źródła: Konstytucja marcowa i konstytucja kwietniowa

VIII. Ustrój Polski Ludowej na tle innych państw autorytarnych:

cezaryzm, reżimy dyktatorskie, totalitaryzm, państwo partyjne

Podręcznik: A. Ajnenkiel, Polskie konstytucje; W. Witkowski, Historia administracji w Polsce (1764 – 1989), rozdział 12, Ustrój administracji państwowej w Polsce Ludowej; J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, rozdz. 11 i 14).

IX: ogólna charakterystyka prawa średniowiecznej Europy.

• Zwyczaj jako źródło prawa

• Systemy prawne państw sukcesyjnych

• Glosatorzy i postglosatorzy

• Niemieckie prawo miejskie

• Obszary prawne w średniowiecznej i nowożytnej Francji

Podręcznik: K. Sójka–Zielińska, Historia prawa, część I, rozdział 1

Literatura dodatkowa: Modzelewski K. Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004, rozdział II „Prawa Barbarzyńców”; H. Berman, Prawo i rewolucja, Warszawa 1995, rozdział 12.

X: Prawo prywatne w średniowieczu i czasach nowożytnych

• Od kiedy możemy mówić o podziale prawa na prywatne i publiczne?

• Prawo osobowe

• Prawo rodzinne

• Prawo rzeczowe (system lenny a własność alodialna)

• Zobowiązania

• Spadki

Podręcznik: A. Moniuszko, Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł; K. Sójka – Zielińska, Historia prawa, Warszawa 2006 część I, rozdział 2

Źródła: Statuty Kazimierza Wielkiego, Zwierciadło saskie, Prawo salickie, Wielka Karta Swobód, ruska prawda.

XI: Prawo karne w średniowieczu i czasach nowożytnych.

• Pojęcie przestępstwa

• Wina obiektywna a wina subiektywna

• System kar kompozycyjnych

• Przestępstwa prywatne a przestępstwa publiczne

Podręcznik: A. Moniuszko, Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł; K. Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część I, rozdział 3.

Źródła: Statuty Kazimierza Wielkiego, Constitutio Criminalis Carolina, Zwierciadło saskie, prawo salickie, Wielka Karta Swobód, ruska prawda.

XII: Postępowanie sądowe średniowieczu i czasach nowożytnych.

• Proces skargowy

• Proces inkwizycyjny

Podręcznik: A. Moniuszko, Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI –XVIII w.): zarys wykładu z wyborem źródeł; Sójka – Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2006, część I, rozdział 4

Źródła: Constitutio Criminalis Carolina, Zwierciadło saskie, prawo salickie, Wielka Karta Swobód, ruska prawda.

XIII: prawo anglosaskie

• Wyjątkowość sądownictwa angielskiego

• Przemiany w organizacji sądownictwa

• Zasady tworzenia i obalania precedensów (distinguishing, Overruling)

• Specyfika współczesnego angielskiego sądownictwa ze szczególnym uwzględnieniem sędziów pokoju (magistratures).

Podręcznik: M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1997, rozdz. XI, podrozdziały: Sądownictwo i Sądy przysięgłych

Literatura dodatkowa: Koszowski M., Anglosaska doktryna precedensu…, Warszawa 2009 s. 7 – 109; Ireneusz C. Kamiński, Miejsce słuszności w anglosaskiej tradycji prawnej (PiP 2001/12/81-95), H. Berman, Prawo i rewolucja, Warszawa 1995, rozdział 13, podrozdział dotyczący Anglii, Jan Halberda, Historia zobowiązań quasi-kontraktowych w Common Law, Kraków 2012

XIV: Wpływ oświecenia i antyoświeceniowej reakcji na naukę prawa

• Idea kodyfikacji

• Czym się różni nowoczesny kodeks od spisu prawa zwyczajowego?

• Szkoła egzegezy

• szkoła historyczna

• pozytywizm prawny

• szkoła klasyczna w prawie karnym

Podręcznik: K. Sójka – Zielińska, Historia prawa, część II, rozdział 1, rozdział 2, podrozdział: Główne kierunki myśli cywilistycznej, rozdział 3, podrozdział: Główne kierunki doktryny prawa karnego.

Źródła: Kant I., Co to jest oświecenie? [w:] Filipowicz S. i in. Historia idei politycznych. Wybór tekstów, t. II, s. 95 i n. Savigny F. C., O powołaniu naszych czasów…, Warszawa 1964.

Literatura dodatkowa: Kelly J.M., Historia zachodniej teorii prawa, rozdziały VII i VIII.

XV: XIX–wieczne prawo cywilnego i handlowe

• Zmiany w prawie osobowym rodzinnym

• Własność kapitalistyczna

• Ewolucja uregulowań dotyczących stosunku służby (pracy)

• Zachowek a rezerwa

• Instytucje prawa handlowego

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 2.

Źródła: Kodeks Napoleona, Landrecht z 1794 r., ABGB i BGB

XVI: Kodyfikacje karne XVIII–XX wieku: szkoła humanitarna i jej dziedzictwo.

• Ewolucja pojęcia winy

• Kontratypy

• Zasady odpowiedzialności karnej

• Ewolucja katalogu przestępstw (przestępstwa obyczajowe, czary, samobójstwo, uchybienia względem władz państwowych i religii)

• Ewolucja katalogu kar (rodzaje zakładów penitencjarnych)

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 3.

Źródła: Kodeks karzący Królestwa Polskiego

Literatura dodatkowa: Salmonowicz S., Europejskie kodyfikacje karne epoki Oświecenia: programy i ich realizacja, [w:] tegoż, Z wieku Oświecenia. Studia z dziejów prawa i polityki XVIII wieku, Toruń 2001, s. 49 – 106.

XVII: Postępowanie sądowe w XIX wieku

• Geneza i charakterystyka procesu mieszanego

• Zasady współczesnego procesu cywilnego

Podręcznik: Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 4.

Źródła: Pruska ordynacja kryminalna z 1805 lub Franciscana, Code de procédure civile z 1806.

XVIII Prawo państw socjalistycznych

Podręcznik: K. Sójka – Zielińska K., Historia prawa, część II, rozdział 5.

Literatura dodatkowa: Adam Lityński, Prawo Rosji i ZSRR 1917 – 1991…, Warszawa 2012, rozdział trzeci, Adam Bosiacki, Utopia – władza – prawo. Doktryna i koncepcje prawne bolszewickiej Rosji, 1917-1921, wyd. II, Warszawa 2012, część druga, rozdział II, Koncepcje prawa cywilnego, Adam Lityński, Historia Prawa Polskie Ludowej, Warszawa 2013.

Na zajęciach bardzo istotne są interakcje pomiędzy prowadzącym a uczestnikami (jak również między samymi uczestnikami). Celem prowadzącego jest nadanie im formy dyskusji przeplatanej elementami wykładu i prezentacjami multimedialnymi, a także wspólnym rozwiązywaniem kazusów i analizą tekstów źródłowych.

Aktywne uczestnictwo w zajęciach (udział w dyskusjach i interpretowaniu tekstów źródłowych).

Wyniki kolokwiów na platformie Kampus.