Laboratorium. Egzotyka w perspektywie globalnego przemysłu kulturowego i różnych form mobilności. Warszawskie znaki Orientu

monograficzne

Jest to dwuletni cykl zajęć łączących zajęcia o charakterze konwersatoryjnym z wyjazdami terenowymi. W ramach laboratorium student ma szanse uczestniczenia w projekcie badawczym na wszystkich etapach jego realizacji, pod opieką prowadzącego daną grupę laboratoryjną.

Naszym zadaniem będzie przyjrzenie się sposobom, w jaki kultura współczesna wykorzystuje znaki odmienności kulturowej, jak je przetwarza i jaki czyni z nich użytek.

Przykładem, którym się zajmiemy, będą „znaki indyjskości”, wyraźnie zaznaczające się w obszarze zachodniej kultury konsumenckiej.

Dzisiaj niekoniecznie trzeba jechać do Indii, by zetknąć się z tym, co uważa się za ich klimat. Fascynacja tym subkontynentem znajduje szerokie odzwierciedlenie nie tylko w licznych scenariuszach podróży do Indii, ale i w praktykach konsumpcji. Korzystając z motywów zaczerpniętych z kultury indyjskiej lub jedynie kojarzących się z Indiami, ludzie Zachodu nadają barwę i jakość życiu codziennemu. Zastosowanie znajdują motywy o charakterze zdobniczym, orientalne elementy wystroju wnętrz czy ubiorów, kuchnia indyjska, medycyna ajurwedyjska, joga, praktyki medytacyjne, taniec, muzyka, filmy, religia, filozofia... Indyjskość wpuszczana w obieg globalnego przemysłu kulturowego ulega symbolicznym przekształceniom, wpisuje się w ofertę dostępną w konstruowaniu stylów życia, jest pomocna w układaniu projektów biograficznych. Przy okazji idea podróży do Indii – obecna w kulturze europejskiej od wieków – zmienia się w specyficzny sposób.

Można przypuszczać, że zjawisko to stanowi odpowiedź na pewne potrzeby - warto spytać o to, jakie są to potrzeby i dlaczego zaspokaja się je w ten sposób.

Badania:

Do końca pierwszego semestru każdy z uczestników grupy laboratoryjnej wybierze sobie pewien obszar kultury Zachodu, w którym produkty, praktyki, motywy kojarzone z Indiami (lub szerzej - z Orientem) ulegają przetworzeniu na gruncie współczesnej kultury Zachodu. Badania będą prowadzone w Warszawie. Pozwoli to nam zyskać wgląd w obszary i mechanizmy orientalizacji w środowisku pozaindyjskim (na przykładzie Warszawy), w różne, odmiennie ulokowane w przestrzeni formuły działania globalnego przemysłu kulturowego.

Przykładowe obszary tematyczne:

podróże do Indii (obecnie i w okresie PRL-u), filmy Bollywood, sklepy indyjskie, kuchnia indyjska/restauracje indyjskie, medycyna ajurwedyjska, joga, taniec i muzyka, praktyki opisywania Indii - blogi i fora podróżnicze (tworzenie i sposób funkcjonowania).

Podstawowe pytania badawcze w odniesieniu do materiału:

W jaki sposób wykorzystuje się znaki indyjskości na gruncie kultury konsumpcyjnej? Jak ludzie używają tych znaków, jakie znaczenie im przypisują? Jak interpretują je w odniesieniu do własnych projektów biograficznych? Jak interpretują je w odniesieniu do znaków innych kultur i do tego, co traktują jako znaki kultury własnej? Jak wyobrażają sobie „pierwotnych właścicieli” tych znaczeń - czyli mieszkańców Indii? Czy tym ostatnim przyznają sprawczość w ekonomii znaków indyjskości? Jaką rolę pełni w krążeniu tych znaków wyobrażenie Indii, Orientu, Azji? Jakie jest to wyobrażenie i czy ulega ono weryfikacji?

Kryją się za tym ogólniejsze pytanie ogólniejsze: do czego potrzebna jest na są nam dzisiaj egzotyka? W jaki sposób tworzenie „Innego” współuczestniczy w konstruowaniu tożsamości indywidualnych i zbiorowych? Czym jest dzisiaj dla etnografów i antropologów odmienność kulturowa? Czy pojęcia klasycznej antropologii da się stosować na gruncie kultury konsumpcyjnej? Jeśli tak - to w jaki sposób przystosować je do wychwytywania specyfiki współczesności?

Przykładowe konteksty teoretyczne:

teoria postkolonialna, antropologia mobilności, kultura konsumpcyjna, globalny przemysł kulturowy

Student/-ka dzięki uczestnictwu w dwuletnim cyklu badań etnograficznych:

- poznaje literaturę związaną z badaną tematyką, z terenem badań; z etnograficznymi metodami badania; stosowanymi pojęciami i założeniami teoretycznymi;

- zdobywa umiejętności akademickie: umie uporządkować materiały terenowe i je interpretować z użyciem pojęć analitycznych;

- umie skonstruować pracę w konwencji akademickiej tj: umie zrelacjonować literaturę przedmiotu oraz założenia i kategorie badawcze,

sformułować pytania badawcze i hipotezy, przedstawić wyniki badań w formie argumentacji na rzecz określonej tezy, podsumować je wnioskami komentującymi wyniki badań z perspektywy wcześniej przyjętych założeń i konfrontacji z literaturą przedmiotu;

- potrafi skutecznie namówić ludzi do rozmowy; przeprowadzić ją w taki sposób by dotyczyła tematu badań, w czasie rozmowy potrafi akceptować odmienny punkt widzenia i wykazywać zrozumienie dla odmienności światopoglądowej, językowej i obyczajowej.

- potrafi pracować w grupie.