Laboratorium. Inna Warszawa: Etnograficzne badania stołecznych cudzoziemców

monograficzne

Celem badań jest przeprowadzenie analizy sytuacji społecznej w Warszawie pod kątem występowania różnych grup cudzoziemców oraz prowadzonych wobec nich działań organizacji pozarządowych i instytucji administracji publicznej. Projekt będzie realizowany metodą etnograficznych badań terenowych w Warszawie i okolicach.

Jest to dwuletni cykl zajęć łączących zajęcia o charakterze konwersatoryjnym z wyjazdami terenowymi. W ramach laboratorium student ma szanse uczestniczenia w projekcie badawczym na wszystkich etapach jego realizacji, pod opieką prowadzącego daną grupę laboratoryjną.

Wątek cudzoziemców mieszkających w Warszawie pojawia się w debacie publicznej przede wszystkim przy okazji głośnych wydarzeń medialnych (np. śmierć Nigeryjczyka podczas interwencji policji na Dworcu Stadion) czy festiwali kulturalnych (np. Festiwal Skrzyżowanie Kultur). Czasem można również usłyszeć o uchodźcach lub osobach o taki status się ubiegających, którzy mieszkają w Warszawie lub jej okolicach, w ośrodkach lub kwaterach prywatnych. Istnieje jednak szereg różnych grup cudzoziemców, które żyją niejako w cieniu czy też obok życia publicznego.

To właśnie w Warszawie działa większość organizacji i instytucji zajmujących się tematyką cudzoziemców. Począwszy od Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Miasta, z ich programami skierowanymi do cudzoziemców i grantami dla organizacji, które chciałyby się tą tematyką zająć, na fundacjach i stowarzyszeniach realizującymi projekty dla tychże cudzoziemców skończywszy. To tutaj znajduje się wiele ośrodków badawczych analizujących te zagadnienia. To wreszcie w tym miejscu wszystkie te organizacje i instytucje urządzają szereg różnego rodzaju konferencji i szkoleń poświęconych pracy „z”, „dla” lub „o” cudzoziemcach.

Arjun Appardurai twierdzi, że obecność migrantów i/lub organizacji pozarządowych sprawia, że należy zmienić dotychczasowe podejście do otaczającej nas rzeczywistości opisywanej jeszcze do niedawna głównie w kategoriach „państwa” lub „narodu”. Według niego państwo narodowe przestało być podstawową jednostką organizacyjną świata, a nowy ład jest oparty o diaspory. Z kolei tacy badacze jak Liisa Malkki czy Leo Chavez podkreślają nie tyle rewolucję w postrzeganiu świata dokonaną dzięki migrantom, lecz raczej ich marginalną rolę w kształtowaniu rzeczywistości. Malkki pisze o uchodźcach jak o bezosobowym tłumie, za którego wypowiadają się inni. Natomiast Chavez opisuje nielegalnych imigrantów jako członków społeczności wykluczonej i to już na najbardziej fundamentalnym poziomie: wyobrażania sobie bycia razem we wspólnocie. Twierdzi on, że procesy włączania imigrantów do społeczeństwa przyjmującego są uzależnione od chęci wyobrażenia sobie jego zarówno przez imigrantów jak i społeczność przyjmującą.

Opierając się na powyższych założeniach, podczas laboratorium będziemy więc starali się odpowiedzieć na pytanie, jakie relacje zachodzą pomiędzy cudzoziemcami, członkami społeczności przyjmującej, organizacjami pozarządowymi i państwowym aparatem władzy. Będziemy dotykać takich obszarów życia społecznego jako praktyki życia codziennego ale również sposoby wyobrażania sobie i przedstawiania świata. Rola wyobraźni z kolei pokieruje nas ku mediom i dyskursom obecnym w przestrzeni publicznej.

Badania będą prowadzone w Warszawie i okolicach, wśród mieszkańców Warszawy (w tym cudzoziemców), a także przedstawicieli administracji publicznej i organizacji pozarządowych.

Pierwszy semestr Laboratorium etnograficznego przygotowuje studentów do wyjazdu w teren poprzez wspólne omawianie lektur wybranych przez prowadzącego, dotyczących tematu danej grupy laboratoryjnej, terenu badań, grupy badanej oraz stosowanych technik badawczych.

Latem studenci wyjeżdżają na wyjazd terenowy.

W semestrze drugim i trzecim studenci analizują zebrane materiały terenowe, uzupełniają je na kolejnych dwóch wyjazdach badawczych oraz omawiają wspólnie dalsze lektury.

Latem studenci wyjeżdżają na ostatni wyjazd terenowy.

W semestrze czwartym studenci piszą pracę laboratoryjną polegająca na interpretowaniu materiałów terenowych przy użyciu przeczytanych w czasie laboratorium lektur.

Appardurai A.

2005 Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Kraków.

Chavez L.

1991 Outside the Imagined Community: Undocumented Settlers and Experiences of Incorporation, „American Ethnologist” 18

Grzymała-Kazłowska A.

2008 Problemy integracji imigrantów. Koncepcje, badania, polityki, Warszawa.

Gupta A., Ferguson J.

1997 Culture, Power, Place: Explorations in Critical Anthropology, Durham.

Hannerz U.

2006 Powiązania transnarodowe. Kultura, ludzie, miejsca, Kraków.

Herzfeld M.

2004 Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, Kraków.

Malkki L.

1995 Purity and Exile: Violence, Memory, and National Cosmology mong Hutu Refugees in Tanzania, Chicago

1996 Speechless Emissaries: Refugees, Humanitarianism, and Dehistoricization, „Cultural Anthropolog” 11(3)

Ząbek M., Łodziński S.

2008 Uchodźcy w Polsce. Próba spojrzenia antropologicznego, Warszawa.

Student dzięki uczestnictwu w dwuletnim cyklu badań etnograficznych:

- poznaje literaturę związaną z badaną tematyką, z terenem badań; z etnograficznymi metodami badania; stosowanymi pojęciami i założeniami teoretycznymi;

- zdobywa umiejętności akademickie: umie uporządkować materiały terenowe i je interpretować z użyciem pojęć analitycznych;

- umie skonstruować pracę w konwencji akademickiej tj: umie zrelacjonować literaturę przedmiotu oraz założenia i kategorie badawcze,

sformułować pytania badawcze i hipotezy, przedstawić wyniki badań w formie argumentacji na rzecz określonej tezy, podsumować je wnioskami komentującymi wyniki badań z perspektywy wcześniej przyjętych założeń i konfrontacji z literaturą przedmiotu;

- potrafi skutecznie namówić ludzi do rozmowy; przeprowadzić ją w taki sposób by dotyczyła tematu badań, w czasie rozmowy potrafi akceptować odmienny punkt widzenia i wykazywać zrozumienie dla odmienności światopoglądowej, językowej i obyczajowej.

- potrafi pracować w grupie.

Zaliczenie na ocenę po każdym semestrze.

I semestr - kartkówki wejściówki lub kolokwium.

II i III semestr - prace semestralne.

Po IV semestrze - praca laboratoryjna ok. 3035 stron.

Laboratorium kończy się złożeniem pracy laboratoryjnej do końca semestru zimowego III roku studiów oraz oddaniem na płycie CD przepisanych wywiadów i ew. innych materiałów terenowych.

Obowiązkowe badania terenowe, które dostarczają źródeł wywołanych do napisania pracy laboratoryjnej i licencjackiej