Komunikowanie międzykulturowe

ogólnouniwersyteckie

w sali

Celem zajęć jest identyfikacja barier utrudniających komunikację między osobami wychowanymi w różnych kulturach oraz budowanie kompetencji międzykulturowych. Punkt wyjścia do analizy stanowią teorie antropologiczne, które następnie zostają odniesione do kluczowych obszarów komunikowania interpersonalnego. Rozważania zamyka wątek relacji interetnicznych jako istotnego elementu międzykulturowego kontaktu.

Zagadnienia, które będą poruszane na zajęciach*

• Typy komunikacji, model komunikacji i jego elementy jako potencjalny obszar wystąpienia barier.

• Kultura i jej źródła oraz dziedziczenie, normy i wartości, kultura a język i percepcja świata, rozkład normalny.

• Edward Hall – kultura a stosunek do czasu i przestrzeni

• Geert Hofstede - sześć wymiarów kultury

• Fons Trompenaars i Charles Hampden-Turner – siedem wymiarów kultury

• Różnice kulturowe – inne teorie (np. Florence Kluckhohn, Fred Strodbeck, Richard D. Lewis, Richard Harry Triandis, Samuel Huntington, Richard E. Nisbett, Erin Meyer).

• Kompetencje socjokulturowe, standardy kulturowe, hot spoty, incydenty krytyczne, konflikty – identyfikacja kłopotliwych obszarów.

• Różnice w zakresie komunikowania werbalnego – np. kompetencje lingwistyczne, słowa nieprzetłumaczalne, „fałszywi przyjaciele”, zakres znaczeniowy i konotacja, tabu, kontekst kulturowy.

• Różnice w zakresie komunikowania parawerbalnego - styl prowadzenia rozmowy i prozodia.

• Różnice w zakresie komunikowania niewerbalnego – mimika i okulestyka, gesty i haptyka, proksemika, chronemika, aparycja, olfaktyka.

• Style komunikowania – Edward Hall (wysoko- i niskokontekstowy), Richard Gesteland (czas, ceremonialność, ekspresyjność, pro transakcyjność/partnerskość)

• Migracja jako sytuacja szczególnego kontaktu międzykulturowego - szok kulturowy, adaptacja, asymilacja, integracja, separacja, marginalizacja, wielokulturowość; globalizacja a lokalność, dystans społeczny, wyzwania integracyjne – np. edukacja.

• Postawy wobec różnic kulturowych jako bariery w kontaktach - stereotypy, uprzedzenia, megalomania, etnocentryzm, ksenofobia, rasizm, język a kwestia wielokulturowości/obcości.

*Lista zagadnień nie jest tożsama z terminami zajęć, bo niektóre z tematów zajmą mniej, a niektóre więcej niż 2h dydaktyczne.

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Boski P. (2009), Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej, Warszawa: PWN

2. Gesteland, Richard R. (2000) Różnice kulturowe a zachowania w biznesie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

3. Głażewska E., Kusio U. (2012), Komunikacja niewerbalna - płeć i kultura. Wybór zagadnień, Lublin: UMCS

4. Głodowski, Włodzimierz (2001), Komunikowanie interpersonalne, Warszawa: Hansa Comunikation.

5. Hall Edward T. (1984) Poza kulturą. Warszawa: PWN.

6. Hall Edward T. (1987) Bezgłośny język. Warszawa: PIW.

7. Hall, Edward T. (1978) Ukryty wymiar. Warszawa: PIW.

8. Hofstede, Geert i in. (2011) Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu. Warszawa: PWE.

9. Isański Jakub (red.) Komunikowanie międzykulturowe – szanse i wyzwania. Poznań: Wyd. Naukowe UAM; 41–59.

10. Kapciak A., Korporowicz L., Tyszka A (1996)., Komunikacja międzykulturowa, Warszawa, Warszawa: Instytut Kultury

11. Kubitsky, Jacek (2012) Psychologia migracji. Warszawa: Difin.

12. Matsumoto, David; Juang, Linda (2007) Psychologia międzykulturowa, Gdańsk: GWP.

13. Mikułowski-Pomorski, Jerzy (2003) Komunikacja międzykulturowa – wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.

14. Nisbett R. E., Geografia myślenia, Sopot: Smak Słowa 2009.

15. Reynolds S., Valentine D (2009). Komunikacja międzykulturowa. Warszawa: Wydaw. Wolters Kluwer

16. Szopski, Marek (2005) Komunikowanie międzykulturowe. Warszawa: WSiP.

17. Trompenaars, Fons, Hampden-Turner, Charles (2012) Siedem wymiarów kultury. Znaczenie różnic kulturowych z działalności gospodarczej. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.

18. Wołowik, Wadim (1998), Język ciała międzynarodowy, Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

• Gawarkiewicz, Roman (2020) „Polsko-, niemiecko- i rosyjskojęzyczny obraz innego i obcego. Analiza porównawcza pól asocjacyjnych”. Studia Rossica Posnaniensia, 45 (2); 147–161.

• Giryn-Boudy, Maria (2021) „Różnice komunikacji niewerbalnej w Polsce i Chinach”. Gdańskie Studia Azji Wschodniej, 19; 84–96.

• Golka M., Imiona wielokulturowości, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2010.

• Gomez-Tutor, Claudia (1995) Bikulturelle Ehen in Deutschland. Frankfurt: IKO-Verl. f. Interkulturelle Kommunikation.

• Halik, Teresa (2006) Migrancka społeczność Wietnamczyków w Polsce w świetle polityki państwa i ocen społecznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

• Hebal-Jezierska, Milena (2019) „Komunikacja interkulturowa czesko-polska – zarys problematyki”. Prace Filologiczne, 74; 341–350.

• Heringer, Hans Jürgen (2017) Interkulturelle Komunikation – Grundlagen und Konzepte. Tübingen/Bern: A.Francke Verlag.

• Hiller, Gundula Gwenn i in. (2016) Leitfaden – Interkulturelle Kommunikation und Kompetenz, Deutsch-Französische Hochschule. https://www.dfh-ufa.org/app/uploads/2018/06/DFH_Leitfaden_deutsch_web1.pdf

• Jaroszewska, Emilia (2003) Małżeństwa polsko-niemieckie w RFN. Warszawa: Aspra-JR.

• Liu, Meina (2016) „Verbal Communication Styles and Culture“ [w:] Oxford Research Encyclopedia – Communication. New York, Oxford: University Press USA; 1-16 https://www.studocu.com/en-us/document/graceland-university/human-relations-for-educators/acrefore-9780190228613-e-162/4848636

• Machut-Mendecka, Ewa (2016) „Mowa ciała: od jawnej do ukrytej” [W:] Katarzyna Pachniak, Magdalena Nowaczek-Walczak (red.) Ciało w kulturze muzułmańskiej. Warszawa: Katedra Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu Warszawskiego; 11–25.

• Marek, Rafał (2015) „Zapożyczenia a konotacja wyrazu – analiza na podstawie wybranych germanizmów we współczesnej polszczyźnie”. [W:] Katarzyna Jachimowska, Barbara Kudra, Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz (red.) Słowo we współczesnych dyskursach. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 405–410. http://dx.doi.org/10.18778/7969-107-4.35

• Migdał, Anna Maria (2020) „Postrzeganie czasu”. [W:] Obszary wrażliwe. Solvinc, Uniwersytet Johana Gutenberga w Moguncji; 31–33. http://solvinc.eu/wp-content/uploads/2021/01/Reader-on-Sensitive-Zones_PL.pdf

• Morcinek-Abramczyk, Barbara (2013) „Adaptacja kodu pozawerbalnego w akwizycji języka polskiego jako obcego”. [W:] Wioletta Hajduk-Gawron, Agnieszka Madeja (red.) Adaptacje I. Język - Literatura – Sztuka. Katowice: Gnome; 383–397.

• Nowicka, Ewa, Winiarska, Aleksandra (2010) „Polska w doświadczeniach długoletnich imigrantów”. [W:] Witold Klaus (red.) Sąsiedzi czy intruzi o dyskryminacji cudzoziemców w Polsce. Warszawa: Stowarzyszenie Interwencji Prawnej–Instytut Spraw Publicznych.

• Resch, Katharina (2020) „Komunikacja”. [W:] Obszary wrażliwe. Solvinic, Uniwersytet Johana Gutenberga w Moguncji; 14–20. http://solvinc.eu/wp-content/uploads/2021/01/Reader-on-Sensitive-Zones_PL.pdf

• Skulski, Przemysław (2008) „Uwarunkowania komunikacji werbalnej i niewerbalnej w marketingu międzynarodowym”. [W:] Andrzej Matysiak, Tadeusz Borys, Jan Lichtarski, Adam Nowick i in. (red.) Kultura jako wyzwanie i uwarunkowanie procesu komunikacji. Wrocław: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu; 193–106.

• Wierzbicka, Anna (2007) Słowa klucze. Różne języki – różne kultury. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

• Zawrotna, Magdalena (2016) „Tabu ciała i seksualności w Egipcie. Analiza pragmatyczna nazw intymnych części ciała w dialekcie kairskim”. [W:] Katarzyna Pachniak, Magdalena Nowaczek-Walczak (red.) Ciało w kulturze muzułmańskiej. Warszawa: Katedra Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu Warszawskiego; 25–35.

• Żurek, Anna (2008) Grzeczność językowa w polszczyźnie cudzoziemców. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem.

WIEDZA: W wyniku udziału w zajęciach student ma wiedzę na temat mechanizmów i elementów komunikowania interpersonalnego we wszystkich jego wymiarach, a także zna pojęcie kultury oraz modele jej zróżnicowania i wie, jaki jest ich wpływ na proces komunikowania.

UMIEJĘTNOŚCI: W wyniku udziału w zajęciach student potrafi rozpoznać bariery utrudniające komunikację międzykulturową i umie (przynajmniej częściowo) je omijać.

KOMPETENCJE (POSTAWY): W wyniku udziału w zajęciach student rozumie wyższość podejścia relatywistycznego nad etnocentrycznym, ma świadomość negatywnej roli uprzedzeń i jest bardziej otwarty na komunikację z osobami wychowanymi w innej kulturze.