Elites and political leadership in Russia and Eastern Europe

Kontrastując sowiecką nomenklaturę z naturalnym procesem kształtowania się elit politycznych na Zachodzie, student analizuje zmiany w jej rekrutacji i kompozycji w dziejach ZSRR, ze szczególnym uwzględnieniem zakresu wymiany kadr w okresie pierestrojki. Rozumie skutki Gorbaczowowskiej polityki dla wstępnego okresu kształtowania się elit władzy niepodległych republik posowieckich i ich wyborów instytucjonalnych na przebieg transformacji ustrojowej w poszczególnych państwach. Rozumie wpływ przekształceń własnościowych oraz kampanii wyborczych na kompozycję elit rządzących w ciągu 25 lat niepodległości; potrafi wyjaśnić przyczyny różnicowania się ścieżek rozwojowych państw Europy Wschodniej w zależności od typu przywództwa, zakresu pluralizmu politycznego i konkurencji wyborczej oraz skali oligarchizacji gospodarki.

Na tle socjologicznych teorii elit V. Pareto, G. i Mosca i in., które opisują naturalne procesy kształtowania się elit politycznych w zachodnich społeczeństwach, przedstawione zostanie brutalne rozbicie wszystkich struktur społecznych w Rosji oraz likwidacja przedrewolucyjnych elit imperium carskiego w wyniku wojny, rewolucji, bolszewickich eksperymentów ustrojowych oraz stalinowskiej "drugiej rewolucji" (kolektywizacja, industrializacja"). Student zapozna się ze zmiennymi wyznacznikami rekrutacji komunistycznej nomenklatury za Lenina, Stalina, Chruszczowa, Breżniewa i Gorbaczowa. Zanalizuje skutki "polityki stabilizacji kadrowej" Breżniewa oraz pierestrojkowej wymiany kadr dla kształtowania się składu elit rządzących w niepodległych państwach WNP, skali podziałów politycznych w elitach i poziomu ich reformatorstwa, a w konsekwencji różnych wyborów instytucjonalnych. Zrozumie implikacje ciągłości elit komunistycznych na przebieg procesów demokratyzacji, liberalizacji gospodarki i prywatyzacji. Potrafi wskazać podobieństwa i różnice transformacji ustrojowej w Federacji Rosyjskiej, na Białorusi i Ukrainie w pierwszej dekadzie przemian. Wyjaśnia znaczenie pogłębiających się różnic w kompozycji elit rządzących tych państw oraz specyfiki przywództwa na ich odmienne tendencje rozwojowe w drugiej dekadzie niepodległości: konsolidację autokracji (Białoruś, Rosja) vs. odmienna ewolucja polityczna polityczna Ukrainy:utrzymywanie się hybrydalnego systemu system, ulegającego okresowym wstrząsom ("pomarańczowa" rewolucja" 2004, "Euromajdan" (2013) i "rewolucja godności" (2014), sprzyjającym podejmowaniu od nowa prób demokratyzacji.

Potrafi opisać etapy ponownej nomenklatyryzacji elity politycznej Rosji za Jelcyna i Putina oraz jej swoistą oligarchizację. Umie wyjaśnić utrzymywania się systemu oligarchicznego na Ukrainie.

Student zapozna się z teorią przywództwa politycznego oraz specyficznymi wyzwaniami okresu transformacji dla liderów politycznych. Zrozumie kluczową rolę prezydentów w posowieckiej transformacji. Prześledzi kariery wybranych liderów politycznych regionu, scharakteryzuje ich styl uprawiania polityki, sposób doboru współpracowników i metody osłabiania przeciwników.

J. Ćwiek-Karpowicz," Rosyjska elita władzy centralnej w latach 2000-2008". Warszawa 2011, r. III (Konsolidacja władzy centralnej, s. 137—186), rozdział IV (zmiany strukturalne w elicie władzy centralnej, s. 187-222, roz. V.(ewolucja postaw elity władzy centralnej, s. 225-267).

E. Hanley, N. Jerżowa, R. Anderson, "Rosja: stary produkt w nowym opakowaniu"? [w: "]Elity w Polsce, w Rosji i na Węgrzech- wymiana czy reprodukcja?". Warszawa 1995, s. 35-58.

M. Hartliński, "Teoretyczne wyznaczniki analizy przywództwa w krajach WNP", (w:) Tadeusz Bodio (red.), "Przywództwo, elity i transformacje w krajach WNP. Problemy metodologii badań)", Warszawa 2010. s. 181-198

Jasina Łukasz," Wzmocnienie pozycji Władimira Putina w systemie politycznym Rosji". Biuletyn PISM nr 77, 15 listopada 2016.

Karbalewicz Walerij," Aleksandr Łukaszenko, Portret polityczny". PISM, W-wa 2013.

Krysztanowskaja Olga, "Anatomija rossijskoj elity". Moskwa 2005.

Konończuk Wojciech," Fundament systemu. Starzy i nowi oligarchowie na Ukrainie". OSW, Warszawa sierpień 2016.

Matsiysk Yuriy, "Transformacje reżymu politycznego na Ukrainie przed i po pomarańczowej rewolucji (interpretacja instytucjonalna)", (w:) Tadeusz Bodio (red.), "Przywództwo, elity i transformacje w krajach WNP. Problemy metodologii badań)", Warszawa 2010.

Marek Menkiszak (red.) " Późny Putin: koniec rozwoju, koniec stabilności". OSW, 15. 09.2015,

Mozol' Myhajło, "Vse budiet horoszo" - politiczeskije sieti lojalnosti w pieriod prezydentstwa Leonida Kuczmy. "Społeczeństwo i polityka" n1 1 (46) 2016, s. 15-26.

Myers Steven Lee, " Nowy car: wczesne lata i rządy Władimira Putina". Katowice 2015.Część II-V.

Nocoń Jarosław," Elity polityczne. Studium interpretacji funkcjonalnej". Toruń 2004, cz. II.

Zbigniew Parafianowicz, Michał Potocki," Kryształowy fortepian. Zdrady i zwycięstwa Petra Poroszenki". Wołowiec 2016.

Zbigniew Parafianowicz, Michał Potocki, "Wilki żyja poza prawem. Jak Janukowycz przegrał Ukrainę". Wołowiec 2015, s.19-186.

Maria Przełomiec, "Tymoszenko, Historia niedokończona". Warszawa 2012.

Sępkowski A., Czynniki jakościowe w analizie przywództwa politycznego (na tle przywództwa republik poradzieckich), (w:) Tadeusz Bodio (red.), "Przywództwo, elity... s. 161—180

J. Rogoża, "Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy”. Rosyjska elita władzy wobec sukcesji i kryzysu gospodarczego. OSW, 2009, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/punkt_widzenia_19.pdf

J. Rogoża," W cieniu Putina. Prezydentura D, Miedwiediewa". OSW, listopad 2011, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/punkt_widzenia_26.pdf.

K. Świder, "Ewolucja elity władzy w Związku Radzieckim i w Rosj"i. Warszawa 2013. Rozdział IV oraz fragment rozdziału III (Casus Białorusi, Casus Ukrainy).

Literatura uzupełniająca:

Tomasz Kapuśniak, "Zjawisko „wirtualnej polityki” jako problem transformacji krajów WNP" (w:) Tadeusz Bodio (red.), "Przywództwo, elity...", s. 223-234.

Kamil Kłysiński, "Rytuał bez treści – wybory parlamentarne na Białorus"i, Ośrodek Studiów Wschodnich, 14.09. 2016, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2016-09-14/rytual-bez-tresci-wybory-parlamentarne-na-bialorusi.

Sannikau Andrej," Białoruska ruletka. Opozycyjny kandydat na prezydenta w walce z dyktaturą". Warszawa 2016.

Świder Konrad, Rosyjska świadomość geopolityczna a Ukraina i Białoruś (po rozpadzie Związku Radzieckiego). Warszawa 2015, s.181-249 (Ukraina w geopolityce Rosji) i 251-295 (Białoruś w geopolityce Rosji).

Politkowska Anna, Rosja Putina. Warszawa 2004.

Zuzankiewicz Piotr, Elita władzy politycznej Tatarstanu. Warszawa 2015, rozdział III i IV.

Student potrafi porównać style przywództwa prezydentów Rosji - Jelcyna, Putina, ukazać istotę tandemu Medwiediew-Putin oraz i specyfikę rządów Putina 2.0.

Jest w stanie wyjaśnić dlaczego Aleksadr Łukaszenko stoi na czele Białorusi od ponad dwu dekad i ocenić jego polityczne perspektywy.

Potrafi opisać funkcjonowanie systemu personalnego jedynowładztwa i podać przyczyny jego żywotności oraz potencjalne żródła przyszłych zagrożeń.

Diagnozuje czynniki sprzyjające prezydenckiej dominacji w systemie politycznym

w większości państw WNP oraz wpływ osobowości przywódców na konsolidację autorytarnych rządów.

Student identyfikuje przyczyny powstania na Ukrainie dużej pluralizacji i silnej konkurencji politycznej. Umie wymienić nomenklaturowych i post-nomenklaturowych prezydentów oraz główne obozy polityczne na Ukrainie. Potrafi wskazać przyczyny powstania silnych oligarchicznych klanów przemysłowo-finansowych i wykazać wielość płaszczyzn ich wpływ na politykę Ukrainy. Potrafi wyjaśnić trwałość systemu oligarchicznego pomimo rewolucyjnych wstrząsów i zewnętrznego zagrożenia.

Obecność i aktywność na zajęciach. Przedstawienie prezentacji lub referatu na temat uzgodniony z prowadzącą zajęcia. Skala ocen standardowa.

Nie przewiduje sie.