Ethnographic Laboratory. Anthropology of Sound in the Polish-Belarussian Borderland

Planowane od kilku lat laboratorium etnograficzne miało zajmować się sposobami poznawania i współtworzenia świata przez dźwięk we wschodnich gminach powiatu białostockiego. Katastrofa, która zaszła w 2021 roku na tych terenach, zwróciła nasze zainteresowanie również w kierunku głosu (lub odbierania głosu) w jego politycznym, kulturowym i emocjonalnym aspekcie. Uczestnicy i uczestnicy laboratorium będą mogli wybrać pomiędzy realizacją tematów badawczych bardziej zaangażowanych we współczesną sytuację lub dotyczących lokalnych tematów. Obecnie pracujemy nad zorganizowaniem dla osób biorących udział w badaniach regularnego wsparcia psychologicznego.

Badając wschodnią część powiatu białostockiego (okolice Michałowa, Gródka i Jałówki), zajmiemy się sposobami poznawania i współtworzenia świata przez dźwięk (Steven Feld). Katastrofa, która zaszła w 2021 roku na tych terenach zwróciła nasze zainteresowanie również w kierunku głosu (lub odbierania głosu) w jego politycznym, obywatelskim i emocjonalnym aspekcie. Nasze obserwacje, słuchanie i rozmowy z mieszkańcami poświęcimy temu, w jaki sposób lokalna tożsamość, a także ludzka podmiotowość (w tym uchodźczyń i uchodźców) jest wyrażana lub niekiedy kwestionowana poprzez język, pracę, codzienne zachowania. Wszystkimi tymi praktykami zainteresujemy się przez pryzmat dźwięku.

Prawo do posiadania głosu, nie tylko poprzez udział w wyborach, wiąże się z potwierdzeniem podmiotowości prawnej wypowiadającej się osoby. Amanda Weldman zaznacza, że głos wchodzi w “kluczową relację z [różnymi rodzajami - przyp. PC] podmiotowości, autorstwa, sprawczości, władzy i mocy” (s. 238). Na badanym terenie ze względu na pograniczny charakter prawo do głosu (do języka, do ekspresji tożsamości) można uznać za negocjowalne i zmienne. Kryzys humanitarny, który rozpoczął się latem 2021 roku, w jaskrawy sposób ukazał mechanizmy odbierania głosu (chodzi między innymi o sytuację, kiedy osobom odmawia się ich konstytucyjnych praw). Etnografia daje jednak możliwość wsłuchania się w te wypowiedzi i praktyki społeczne, które z pozycji władzy postanowiono uciszyć.

Uczestnicy i uczestnicy laboratorium będą mogli wybrać pomiędzy realizacją tematów badawczych bardziej zaangażowanych we współczesną sytuację lub dotyczących lokalnych tematów. Możliwe więc będzie badanie lokalnych praktyk tworzenia i słuchania muzyki: zespołów ludowych, muzyki cerkiewnej, festiwali i imprez muzycznych, słynnej szkoły z klasą o profilu disco-polo (i planowane muzeum) czy dyskotek. Zainteresuje nas również środowisko (Puszcza Knyszyńska, dolina Supraśli) ze szczególnym uwzględnieniem jego dźwiękowego wymiaru. Jeśli uczestnicy laboratorium wyrażą zainteresowanie, opcjonalnie będziemy również eksperymentować z nagraniami dźwięku, jego montowaniem i miksowaniem w celu wykorzystania efektów tych działań w pracy laboratoryjnej (umiejętności w zakresie pracy z dźwiękiem nie są wymagane).

Będziemy współpracować z mieszkającymi w tamtych okolicach etnologami Kają Kojder-Demską i Michałem Demskim, łączącymi wiedzę teoretyczną, umiejętności etnograficzne i lokalne zaangażowanie.

W przypadku pogorszenia się sytuacji humanitarnej, która uniemożliwi przeprowadzenie spokojnych badań, rozważymy przeniesienie się do gmin nie leżących bezpośrednio przy granicy, np. Bielsk Podlaski i Orla.

Osoby uczestniczące w dwuletnim cyklu badań etnograficznych:

- poznają literaturę związaną z badaną tematyką, z terenem badań; z etnograficznymi metodami badania; stosowanymi pojęciami i założeniami teoretycznymi;

- zdobywają umiejętności akademickie: umieją uporządkować materiały terenowe i je interpretować z użyciem pojęć analitycznych;

- umieją skonstruować pracę w konwencji akademickiej tj: zrelacjonować literaturę przedmiotu oraz założenia i kategorie badawcze,

sformułować pytania badawcze i hipotezy, przedstawić wyniki badań w formie argumentacji na rzecz określonej tezy, podsumować je wnioskami komentującymi wyniki badań z perspektywy wcześniej przyjętych założeń i konfrontacji z literaturą przedmiotu;

- potrafią skutecznie namówić ludzi do rozmowy; przeprowadzić ją w taki sposób, by dotyczyła tematu badań, w czasie rozmowy potrafią akceptować odmienny punkt widzenia i wykazywać zrozumienie dla odmienności światopoglądowej, językowej i obyczajowej;

- potrafią pracować w grupie;

Pierwszy semestr zajęć będzie przygotowaniem do etnografii dźwięku i głosu, stworzy ramę teoretyczną do wyjazdów terenowych oraz zaznajomi uczestniczki i uczestników z miejscem badań. Podstawą oceny w pierwszym semestrze będzie obecność, aktywność i kolokwium ze znajomości treści zajęć. Warunkiem zaliczenia całości laboratorium będzie praca laboratoryjna.