Early schools of anthropology and their masters: cultural issues

general courses

The course is recommended to all students interested in culture and cultural research.

Classroom

The course covers the development of classical anthropological thought, from its early days in the 19th century to structuralism and cultural materialism.

The course traces the development of cultural anthropology as a distinct discipline and a research field. We will discuss the main tenets of anthropological schools of thought from the mid-19th century to the mid-20th century, with the focus on how anthropologists envisioned their discipline and what methods of cultural research they employed. We will also outline the social and cultural context of anthropology to see how classical anthropological theories were intertwined with broader phenomena in the Western culture and social issues in anthropologists' own societies.

Lektury ogólne:

R. Deliège, Historia antropologii, Warszawa 2011.

A. Paluch, Mistrzowie antropologii społecznej, Warszawa, 1990

Teksty do poszczególnych zajęć – większość z jednego zbioru:

Ewa Nowicka, Świat człowieka – świat kultury, Warszawa 2007 (dalej jako ŚC-ŚK).

1. Korzenie antropologii kulturowej

W. Burszta, „My” i „oni” – czyli antropologiczne badania nad kulturą, [w:] tenże, Wymiary antropologicznego poznania kultury, Poznań 1992 (fragment), s. 15-31.

2. Ewolucjonizm – Henry Lewis Morgan, Edward Tylor, James Frazer

J. Frazer, Złota gałąź, Warszawa 1962, r. 3: „Magia sympatyczna”, s. 37-69.

M. Sahlins, Ewolucja: konkretna i ogólna, ŚC-ŚK, s. 648-669.

3. Dyfuzjonizm i historyzm – Friedrich Ratzel, Franz Boas

F. Ratzel, Antropogeografia, ŚC-ŚK, s. 301-314.

F. Boas, Cele badań antropologicznych, ŚC-ŚK, s. 249-263.

F. Boas, Ograniczenia antropologicznej metody porównawczej, ŚC-ŚK, s. 264-273.

4. Konfiguracjonizm – Ruth Benedict

R. Benedict, Różnorodność kultur, ŚC-ŚK, s. 357-371

R. Benedict, Północno-zachodnie wybrzeże Ameryki, ŚC-ŚK, s. 372-402.

R. Benedict, Chryzantema i miecz, Warszawa 1999, rozdz. 5: „Dłużnik wobec stuleci i świata”, s. 97-110; rozdz. 6: „Spłata jednej dziesięciotysięcznej”, s. 111-127; rozdz. 7: „Dług, który «najtrudniej unieść»”, s. 128-137.

5. Szkoła kultury i osobowości – Ralph Linton, Margaret Mead

R. Linton, Rola kultury w kształtowaniu osobowości, ŚC-ŚK, s. 458-473.

M. Mead, Dojrzewanie na Samoa, ŚC-ŚK, s. 474-503.

M. Mead, Płeć i charakter, w: T. Hołówka (red.), Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa 1982, s. 112-41.

6. Szkoła francuska – Émile Durkheim

E. Durkheim, Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1990, s. 19-40, 180-208.

M. Douglas, Czystość i zmaza, Warszawa 2007, rozdz. 2: „Świecka nieczystość”, s.71-81; rozdz. 3: „Obrzydliwości Księgi Kapłańskiej”, s. 82-96; rozdz. 7: „Granice zewnętrzne”, s. 147-62.

7. Szkoła francuska – Marcel Mauss

M. Mauss, Szkic o darze. Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych, ŚC-ŚK, s. 107-168.

M. Mauss, Sposoby posługiwania się ciałem, w: tenże, Socjologia i antropologia, Warszawa 1973, s. 533-566.

8. Szkoła francuska – Robert Hertz, Lucien Lévy-Bruhl

L. Lévy-Bruhl, Działania umysłowości prelogicznej, ŚC-ŚK, s. 230-246.

9. Funkcjonalizm – Alfred Reginald Radcliffe-Brown, Bronisław Malinowski,

A. R. Radcliffe-Brown, O pojęciu funkcji w naukach społecznych, ŚC-ŚK, s. 591-598.

B. Malinowski, Argonauci zachodniego Pacyfiku, ŚC-ŚK, s. 507-552.

B. Malinowski, System własności ziemskiej, ŚC-ŚK, 553-570.

10. Funkcjonalizm – Edward Evans-Pritchard, Ernest Gellner

E. Evans-Pritchard, Wódz w lamparciej skórze, ŚC-ŚK, s. 612-621.

E. Evans-Pritchard, Czarownictwo jako wyjaśnienie nieszczęśliwych wydarzeń, ŚC-ŚK, s. 621-637.

A. Flis (red.), Ernest Gellner. Miedzy filozofią a antropologią, Lublin 1989, „Specyfika państwa muzułmańskiego” (fragment), s. 94-98; „Święci Atlasu”, s. 135-169.

11. Strukturalizm – Claude Lévi-Strauss

C. Lévi-Strauss, Trójkąt kulinarny, „Twórczość”, nr 2/1972, s. 71-80.

C. Lévi-Strauss, Struktura mitów, ŚC-ŚK, s. 756-775.

12. Strukturalizm – Edmund Leach

E. Leach, Kultura i komunikowanie, Warszawa 2010, „Wstęp: empiryści a racjonaliści”, s. 5-11; rozdz. 2: „Zagadnienia terminologiczne”, s. 12-22. rozdz. 6: „Teorie czarownictwa”, s. 36-44; rozdz. 7: „Symboliczne uporządkowanie świata…”, s. 45-49; rozdz. 13: „Przykłady kodowania binarnego”, s. 75-89; rozdz. 17: „Obrzędy przejścia”, s. 109-112 (skrócona wersja w: ŚC-ŚK).

13. Szkoła manchesterska – Max Gluckman, Victor Turner

V. Turner, Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Kraków 2007, rozdz. 1: „Symbole w obrzędach Ndembu”, s. 27-59; rozdz. 4: „Pomiędzy (betwixt and between): faza liminalna w rites de passage”, s. 111-131.

V. Turner, Liminalność i communitas, [w:] E. Nowicka (red.) Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004, s. 240-66.

14. Ekologia kulturowa i materializm kulturowy – Julian Steward, Marvin Harris

M. Harris, Matka krowa, ŚC-ŚK, s. 670-682

M. Harris, Potlacz, ŚĆ-ŚK, s. 683-694.

15. Malinowski raz jeszcze – projekcja dokumentu

The participants:

- are familiar with classical anthropological theories and methods of cultural research;

- are able to critically compare the theories and point out their strengths and weaknesses;

- are able to relate the theories to their broader socio-cultural context.

Oral exam covering the lectures and the appointed readings. The list of questions for the exam will be provided at the beginning of the course.