Antropologia intymności

ogólnouniwersyteckie

Celem przedmiotu jest przybliżenie studentom tych obszarów życia społecznego, które funkcjonują w kulturze jako intymne, czyli prywatne a nadto wrażliwe, ukryte czy trudne. Centralną osią zainteresowania jest ludzkie ciało i kulturowe kodowanie nagości. Równolegle studenci realizują projekty badawcze - badają samodzielnie wybrane zagadnienia wykorzystując warsztat i perspektywę interpretacyjną antropologii intymności. Duża waga położona jest na etykę badawczą, co sprawia, że zajęcia mają także walor edukacyjny w nauce metodologii jakościowych badań społecznych.

Pomocne w zrozumieniu poruszanej problematyki będą następujące przedmioty: antropologia kulturowa. Nie trzeba natomiast mieć doświadczenia w badaniach jakościowych.

Wiedza, która jest prezentowana na zajęciach, dotyczy tego, co w naszej kulturze kodowane jest jako intymne. Wiodące przykłady analizowane na zajęciach prowadzonych częściowo w formie konserwatorium, a częściowo w formie warsztatów badawczych, koncentrują się wokół praktyk cielesnych oraz nagości. Równolegle studenci prowadzą własne projekty badawcze w grupach, projektując i wykonując je od początku do końca (od fazy wyboru tematu, przez pełne przygotowanie koncepcji i narzędzia, aż po analizę i interpretację danych). Przygotowanie projektów przebiega częściowo podczas zajęć, pod opieką i ze wsparciem prowadzącej, a częściowo samodzielnie. Zadania praktyczne umożliwiają nabycie podstawowego doświadczenia badawczego. Ze względu na tematykę (intymność) podczas przygotowania metodologicznego duży nacisk jest kładziony na etykę badawczą.

Jest to rozbudowana analiza wybranych aspektów intymności powiązanej z ludzkim ciałem w zachodniej kulturze współczesnej. Ludzkie ciało sytuuje się na pograniczu wymiarów: natury i kultury. Jest zatem ciało jako takie obiektem naturalnym, ale poddanym silnym i wielopłaszczyznowym oddziaływaniom kulturowym, które dopiero czynią nas ludźmi. Wiodące przykłady analizowane na zajęciach w formie konwersatorium koncentrują się wokół praktyk cielesnych, a niekiedy też pozacielesnych aspektów intymności, zarówno w wymiarze indywidualnym - jako zarówno jako wewnętrzna sfera osobowa, niedostępna współprzeżywaniu, jak i relacyjnym - jako zażyłość, poufność i bliskość. Konkretne przykłady i przypadki służą uświadomieniu i zrozumieniu kulturowych kodów i znaczeń nakładanych m.in. na nagie ciało, śledzeniu zmian obyczajowości i praktyk cielesnych, analizie zmiennej linii granicznej między prywatnym i publicznym w perspektywie intymności ludzkiego ciała.

Głównym przykładem ukazującym specyfikę kodowania intymności w naszej kulturze jest ciało, które sytuuje się na pograniczu natury i kultury, ale zarazem jest narzędziem uczestniczenia jednostki w społeczeństwie. Z tego względu wiele jego funkcji, ale też aspekty związane z psychiką i relacjami z innymi są poddane wielopłaszczyznowym oddziaływaniom kulturowym. Problematyka kulturowego ujarzmiania ciała jest przedstawiona w perspektywie historycznej oraz na przykładzie wybranych sposobów używania ciała. Konkretne przykłady i przypadki służą uświadomieniu i zrozumieniu kulturowych kodów i znaczeń nakładanych na ciało, śledzeniu zmian obyczajowości i praktyk cielesnych, analizie zmiennej linii granicznej między prywatnym i publicznym w perspektywie intymności ludzkiego ciała.

Równolegle do zajęć w formie wykładowo-konwersatoyjnej, studenci realizują własne projekty badawcze. Jest to możliwość treningu badawczego, gdyż każda faza przygotowania badań, a później pracy z wynikami, jest trenowana samodzielnie, pod kierunkiem osoby prowadzącej. Studenci opracowują wybrane zagadnienia badawcze, przygotowują narzędzie badawcze, następnie doświadczają kontaktu z osobą badaną, zbierając dane, a następnie analizują i interpretują zebrany materiał. Projektowanie badań odbywa się częściowo podczas zajęć w formie warsztatów badawczych i pracy w grupach, a częściowo indywidualnie. Praca indywidualna umożliwia nabycie podstawowego doświadczenia badawczego nt. zróżnicowanych ludzkich praktyk intymnych, jak i pogłębienie refleksji dotyczącej tej wrażliwej problematyki. Ważnym elementem kursu jest pogłębiona refleksja na temat etyki badawczej. Wyniki badań są finalnie prezentowane i dyskutowane na forum grupy w formie mini-konferencji. To umożliwia wgląd w różne wycinki współczesnej kultury wszędzie tam, gdzie można mówić o intymności.

Giddens Anthony (2007), Przemiany intymności, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

Bieńko Mariola (2013), Intymne i prywatne praktyki codzienności. Analiza socjologiczna, Warszawa: WUW

Elias Norbert (1980), Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa: PIW

Kurczewski Jacek (red.) (2006), Praktyki cielesne, Warszawa: Trio

Martin S. Weiberg (1968), Sexual Modesty, Social Meanings, and the Nudist Camp w: M. Truzzi (Red.), Sociology and Everyday Life, Prentice-Hall, Englewood Cills, s. 212-220

Herman Aleksandra (2014), Nagość naturystyczna jako nagość (nie)obyczajna? (2014), „Societas/Communitas” 1 (17), ss. 113—134.

Jakubowska Honorata (2009), Socjologia ciała

Breczko Sylwia (2013), Polityzacja ciała, Kraków: Nomos

Trickster. Społeczno-kulturowe aspekty doświadczania ciała, red. D. Majka-Rostek, E. Banaszak, R. Florkowski, P. Czajkowski, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra 2016 (wybrane rozdziałY)

Historia ciała, red. Georges Vigarello, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, tomy 1--3, (wybrane zagadnienia)

Student jest zaznajomiony z różnorodnymi aspektami intymności we współczesnej kulturze

Student rozumie procesy zmian i kształtowania się intymności w historii na podstawie wybranych praktyk cielesnych, potrafi je interpretować w oparciu o aktualne uwarunkowania

Student zna poszczególne etapy realizacji badań jakościowych i umie je zaprojektować i zrealizować

Student wie jak rozmawiać na intymne tematy z respondentem

Student umie zaprezentować wyniki własnych badań

30 godzin kontaktowych

30 godzin przeprowadzania przygotowania badań, realizacji i opracowywania wyników

15 godzin przygotowywania się do zajęć (czytanie tekstów)

10 godzin przygotowania się do zajęć (prezentacja wyników projektu badawczego)

Obecność na zajęciach (maks. 2 nieobecności).

Aktywność i uczestniczenie w pracach zespołowych.

Realizacja projektu badawczego w grupie roboczej.

Indywidualna praca z zebranymi danymi - analiza i interpretacja.

Prezentacja wyników badań - indywidualna.

Prowadzenie dyskusji, krytyczna analiza w kilkuosobowej grupie.

Egzamin końcowy.

Zaliczenie całości przedmiotu następuje przez wypełnienie poszczególnych wymogów: (1) uczestniczenia w zajęciach (obecność + udział czynny), (2) przeprowadzenia zadań badawczych w ustalonym zakresie, (3) prezentacji wyników badań na zajęciach.