Aristophanes and Nietzsche: Ethics of Comedy, Utopia of Return

Gdyby komiczny głos posłuchał chaotycznego bytu, któremu dał wyraz „Święty Arystofanes” (tak go nazywa Nietzsche w Poza dobrem i złem), Platon nie podążyłby drogą sofistyki, na którą wprowadził go Sokrates. Doprowadza ona do separacji życia i poznawania, dyskredytuje życie, uznając je za fakt niemoralny, zwalcza je po to, by je podreperować i dopasować do cnót moralnych, a tym samym kaleczy je i redukuje jego tragiczną, a zarazem komiczną moc. Tylko etyka komedii akceptuje życie takie, jakim ono jest, ale akceptacja ta zakłada krytykę dominującej moralności oraz (utopijny) powrót do stanu, który istnieje tylko jako projekcja estetyczna, jako dzieło sztuki.

Zajęcia będą poświęcone relacji życia i moralności w komediach Arystofanesa i filozofii Nietzschego.

Począwszy od Narodzin tragedii, na ostatnich, tragicznych, listach skończywszy, Nietzsche dostrzegał w Arystofanesie idealnego sojusznika w swojej walce z nadmierną powagą, która sprawia, że życie, na tej ziemi, staje się nieznośne. Wiodącym pytaniem przedmiotu będzie ich wspólna niechęć do Sokratesa (i Eurypidesa), w którym Arystofanes widział ucieleśnienie dekadencji dawnej heroicznej etyki, a Nietzsche sam początek obojętnego, wręcz wrogiego, wobec tragiczności życia stosunku do rzeczywistości (cechujący potem chrześcijaństwo i nowoczesną kulturę naukową). Takiej postawy i jeden, i drugi przeciwstawili – chociaż w krańcowo odmiennych formach – utopię powrotu oraz odnowienie zdolności śmiania się z życia.

W pierwszej części zajęć skupimy się na Nietzscheańskiej interpretacji śmierci tragedii, za którą filozof obwinił Sokratesa i Eurypidesa (powołując się właśnie na autorytet Arystofanesa, jednego z „wielkich immoralistów”). Zastanowimy się również nad ciągłym powracaniem Sokratesa w myśleniu Nietzschego, aż do ostatnich pism włącznie, jak również nad jego próbą przewartościowania hierarchii etyki i estetyki.

W drugiej części zajęć będziemy czytać komedie Arystofanesa będące krytyką Sokratesa i Eurypidesa: Chmury, Żaby, Ecclesiazuse. Interesować na będzie odpowiedź Platona, sformułowana w Obronie, ale też szacunek, którym Platon obdarzał Arystofanesa (Uczta).

W trzeciej części zajęć zajmiemy się zagadnieniem powrotu i (komicznej w swej istocie) nostalgii w stosunku do dobrych, dawnych czasów. Zestawimy aforyzmy i fragmenty Nietzschego dotyczące doktryny wiecznego powrotu z komediami Arystofanesa (Ptaki, Acharnejczycy), w których przeszłość uległa idealizacji. Nie tylko nie może ona wrócić, ale, co więcej, jej obraz pozwala na radykalną krytykę moralności, a nawet na katharsis i odprężenie.

Absolwent rozumie powiązania między działaniami kulturowymi a dynamiką zmian społecznych.

Absolwent potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych.

Absolwent jest gotów do kształcenia ustawicznego (lifelong learning).

Obecność i aktywność na zajęciach oraz egzamin ustny.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegającą usprawiedliwieniu: 2.