Girls – Heroines of Literature for Non-Adults

W ramach kursu postaramy się prześledzić zmiany w literackim obrazie dziewczyny i dziewczynki począwszy od końca wieku dziewiętnastego po czasy współczesne. Zgłębimy złożoną problematykę konstruowania postaci dziewczyny i dziewczynki w literaturze dla niedorosłych, jej dialog z obowiązującą normą wychowawczą, jej ideologiczną i dydaktyczną role w procesie komunikacji z odbiorcą. Przedmiotem analizy i interpretacji będą zarówno klasyczne powieści „dla dziewcząt”, jak i publikacje współczesne.

Film promocyjny towarzyszący amerykańskiemu projektowi wydawniczemu „Małe buntowniczki”, stawia tezę, że dziewczynka jako bohaterka literacka była przez wieki wielką nieobecną w literaturze dla niedorosłych, a jeśli już pojawiała się na jej kartach, to niemal wyłącznie jako istota pozbawiona głosu i bierna. Współczesny trend kulturowy upominający się o „herstories” nie tylko w kontekście historii kultury, sztuki i idei, ale także w ramach szeroko pojętej fikcji, budzi potrzebę przyjrzenia się historycznym losom literackiego dziewczęcia, zwłaszcza w tekstach adresowanych bezpośrednio do dziewcząt (i chłopców). Współczesna refleksja humanistyczna odpowiada na tę potrzebę coraz prężniej rozwijającym się nurtem myśli naukowej zwanym girlhood studies. W ramach kursu omówimy najistotniejsze kwestie związane z literackim konstruktem dziewczynki i dziewczyny. Będą to między innymi postać chłopczycy, motyw „szkoły żon”, dziewczęce odmiany postaw buntowniczych, dziewczyna jako bohaterka współczesnej fantastyki dla młodzieży. Postaramy się przeanalizować złożoność problematyki konstrukcji postaci dziewczęcych, a zwłaszcza swoistego napięcia powstającego na przecięciu literatury i wychowawczej normy. Poddamy analizie najnowsze zjawisko na rynku książki dziecięcej - gwałtowny wzrost publikacji proponujących wzmocnienie i gloryfikację etosu dziewczęcości. Zagadnienia te omówimy uwzględniając kontekst historyczny i społeczny poszczególnych utworów, mając na uwadze obowiązujące normy wychowania i wzorce funkcjonowania dziewcząt i kobiet w danym momencie historycznym. Korzystać będziemy ze współczesnych narzędzi teoretyczno-literackich wypracowanych na gruncie literatury dla dzieci i młodzieży, z uwzględnieniem perspektywy gender studies, girlhood studies i childhood studies.

Literatura podmiotu:

ML. Alcott, Małe kobietki JM. Barrie, Piotruś Pan i Wendy FH Burnett, Mała księżniczka L. Carroll, Alicja w Krainie Czarów S. Collins, trylogia Igrzyska śmierci

R. Dahl, Matylda

A. Dziewit-Meller, Damy, dziewuchy, dziewczyny. Historia w spódnicy

J. Green, Gwiazd naszych wina

A. Lindgren, trylogia o Pippi, Ronja, córka zbójnika

K. Makuszyński, Szaleństwa panny Ewy

S. Meyer, Zmierzch

LM. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza, Emilka ze Srebrnego Nowiu

M. Musierowicz, Kwiat kalafiora, McDusia

H. Ożogowska, Dziewczyna i chłopak, czyli heca na czternaście fajerek

K. Siesicka, Zapałka na zakręcie

H. Snopkiewicz, Słoneczniki

J. Spyri, Heidi

S. Westerfeld, Brzydcy

A. Suchowierska, Milenka

Literatura przedmiotu:

Czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, red. K. Nadana- Sokołowska, M. Rudaś-Grodzka, Warszawa 2016 (fragmenty).

M. Janion, Kobiety i duch inności, Warszawa 2006 (fragmenty)

G. Lasoń-Kochańska, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012 (fragmenty)

M. Abate, Tomboys: A Literary and Cultural History, Philadelphia 2008 (fragmenty)

E. Kruszyńska, Dydaktyczny charakter powieści dla dziewcząt w dwudziestoleciu międzywojennym, Toruń 2009 (fragmenty

Po odbyciu kursu student:

K_W03 zna terminologię z zakresu literaturoznawstwa objętą tematyką kursu

K_W04 zna podstawową terminologię z zakresu antropologii kultury objętą tematyką kursu

K_W07 zna i rozumie objęte tematyką kursu metody analizy i interpretacji tekstów literackich dla niedorosłych w powiązaniu z tradycją

K_U01 potrafi selekcjonować oraz interpretować informacje pochodzące z różnych źródeł tekstowych, ikonograficznych, elektronicznych

K_U05 posiada podstawowe umiejętności wykorzystywania interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych w analizie zjawisk literackich i okołoliterackich w zakresie objętym tematyką kursu

K_K01 rozumie potrzebę nieustannego kształcenia po ukończeniu studiów

K_K08 rozumie znaczenie bogactwa i dziedzictwa kulturowego Europy

Ocena na podstawie aktywności na zajęciach rozumianej jako czynny udział w dyskusji. W razie potrzeby konsultacje na dyżurach