Cinema and Thought: From the Cinema to Philosophy

Proponowane konwersatorium to eksperymentalna formuła zajęć mająca na celu docieranie do zagadnień filozoficznych poprzez wybrane dzieła kinematografii, a także odkrywanie poprzez filozofię właściwej złożoności dzieła filmowego. Będziemy starali się poddawać namysłowi problemy stawiane przez wielkie dzieła filmowe, jak i traktaty filozoficzne. Głównym założeniem zajęć jest stworzenie pomostu pomiędzy dwiema dziedzinami – filozofią i kinem. Będziemy również starali się pogłębić nasz namysł nad sztuką filmową, jak i umożliwić zrozumienie skomplikowanych treści filozoficznych poprzez przedstawienie ich w możliwe przystępnej formie.

Francuski myśliciel Gilles Deleuze twierdził, że wielkich reżyserów filmowych należy porównywać do myślicieli, a ich filmy traktować jak swoiste traktaty filozoficzne, które dostarczają nam pojęć i stawiają przed nami problemy. Kino prowokuje nas do myślenia i to właśnie ta podstawowa konstatacja, a zarazem umiłowanie sztuki filmowej leżą u podstaw niniejszych zajęć. Chcielibyśmy odkrywać wzajemne związki kinematografii i filozofii, a tym samym zachęcać do zainteresowania się każdą z tych dziedzin. Ich wzajemne zestawienie pomoże nam dotrzeć do właściwej złożoności dzieła filmowego, a także przedstawić skomplikowane treści filozoficzne w możliwie dostępnej formie. Przez kino chcemy docierać do filozofii, ale także na odwrót – poprzez filozofię odkrywać kino. Zajęcia będą więc łączyły w sobie założenia nie-klasycznego kursu filozofii oraz nie-kanonicznej analizy dzieła filmowego. Zmierzymy się z wybranymi zagadnieniami myśli od Sokratesa po współczesnych, a także poznamy dzieła kinematograficzne od Chaplina przez artystyczne kino europejskie do blockbusterów, czy animowanych filmów Disney'a. Najbardziej będzie nas interesowało więc to, co wydarza się na przecięciu obu dziedzin – filozofii i filmoznawstwa, a zawiązanie wzajemnej relacji między nimi powinno ożywić nasz namysł nad każdą z nich. Zajęcia skonstruowane będą w taki sposób, by studenci orientowali się w terminologii używanej przez obie dziedziny. Przede wszystkim zależeć będzie nam jednak na tym, by dostrzegali w proponowanych im zagadnieniach właściwą złożoność otaczającego ich świata i byli gotowi poszukiwać odpowiedzi na nurtujące ich pytania w dziełach filozofów i wielkich twórców filmowych.

Konwersatorium będzie miało charakter interdyscyplinarny – będziemy zarówno czytali teksty filozoficzne, jak i oglądali wybrane dzieła kinematografii. Wymagać to będzie zaangażowania ze strony studentów w zapoznanie się z proponowanymi materiałami.

1. Dziecięctwo myśli

- Wszystko może się przytrafić, reż M.Łoziński, 1995.

- Postać Sokratesa [w] P. Hadot, Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa 2003.

2. Platonizm i odwrócony platonizm – filozof oczy ma czerwone

- Dureń, reż. Yuriy Bykov, 2014

- Platon, Państwo, przeł. W. Witwicki, Warszawa 1994.

- F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, przeł. W. Berent, Kraków 2015.

3. Lekcja widzenia

- Powiększenie, reż. M. Antonioni, 1966.

- R. Barthes, Światło obrazu: uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 1996.

4. Kilka słów o państwie

- Lewiatan, reż. Andriej Zwagincew, 2014

- T. Hobbes, Lewiatan czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, przeł. C. Znamierowski, Warszawa 2005.

5. Lekcja obywatelskiego nieposłuszeństwa

- Byczek Fernando, reż. Dick Rickard, 1938

- Usłyszcie mój krzyk, reż. Maciej Drygas, 1991

- H. D. Thoreau, O obywatelskim nieposłuszeństwie, przeł. M. Barski, Kraków 2016.

- H. Arendt, O przemocy; Nieposłuszeństwo obywatelskie, przeł. A. Łagodzka, W. Madej, Warszawa 1999.

6. Lekcja śmiechu politycznego

- Dyktator, reż. C. Chaplin, 1940.

- H. Bergson, Śmiech – esej o komizmie, przel. S. Cichowicz, Warszawa 1995.

7. Rzut kości – zmienne koleje losu

- Dzika grusza, reż. N. B. Ceylan, 2018.

- Heraklit, Fragmenty, przekład i komentarz, przeł. K. Mrówka, Kraków 2015.

8. Korzenie zła

- Piękna wieś pięknie płonie, reż. Srdjan Dragojević, 1996

- I. Kant, Religia w obrębie samego rozumu, przeł. A. Bobko, Kraków 1993.

9. Narodziny harmonii z ducha nihilizmu

- Harmonie Werckmeistera, reż. B. Tarr, 2000.

- Próba orkiestry, reż. F. Fellini, 1978. (fragment)

- H. Arendt, Korzenie totalitaryzmu, przeł. M. Szawiel, D. Grinberg, Warszaw 1993.

10. Trzech gentlemanów i zasady

- Wielkie żarcie, reż. M. Ferreri, 1973

- D. A. F. De Sade, 120 dni Sodomy czyli szkoła libertynizmu, przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Wrocław 1992.

- M. Horkheimer, T. Adorno, Dialektyka oświecenia, przeł. M. Siemek, Warszawa 2010.

11. Panoptikon

- Truman show, reż. P. Weir, 1998.

- M. Foucault, Nadzorować i karać: narodziny więzienia, przeł. T. Komendant, Warszawa 2009.

- G. Deleuze, Postscriptum o społeczeństwach kontroli, [w: tenże], Negocjacje 1972-1990, przeł. M. Herer, Wrocław 2007.

12. Ocalić od zapomnienia – lekcja montażu

- Pasażerka, reż. A. Munk, 1963.

- G. Didi-Huberman, Obrazy mimo wszystko, przeł. M. Kubiak Ho-Chi, Kraków 2012.

13. Pesymizm i współczucie

- Na los szczęścia Balthazarze, reż. R. Bresson, 1966.

- Imagine, reż. Z. Rybczyński, 1987.

- A. Schopenhauer, Świat jako wola i przedstawienie, przeł. J. Garewicz, Warszawa 2012.

- P. Klossowski, Nietzsche i błędne koło, przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Warszawa 1996.

14. Kryształy czasu

- Wieczność i jeden dzień, reż. T. Angelopoulos, 1998.

- G. Deleuze, Kino, przeł. J. Margański, Gdańsk 2008.

(ewentualne zmiany proponowanych lektur zostaną uzgodnione ze studentami na pierwszych zajęciach)

Wiedza

K_W01 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze

K_W05 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W06 zna podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej

K_W07 zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

K_W08 zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

Umiejętności

K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

K_U04 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności

Kompetencje społeczne

K_K01 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie

K_K07 przestrzega zasady tolerancji i ma poszanowanie dla różnic kulturowych

K_K08 docenia bogactwo kultury

K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej

K_K10 jest gotów do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim

Przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach (ocena ciągła). Krótka praca zaliczeniowa.