The Poetics of Nature: Nature and Landscape in World Cinema

Kurs wprowadza studentów w specyfikę przyrodniczo-krajobrazową wybranych miejsc na świecie oraz ukazuje je poprzez pryzmat filmowy.

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z przykładami mało znanych w Polsce, lokalnych kinematografii, portretujących obszary geograficznie i kulturowo odległe. Analizowane filmy stanowią wyraziste reprezentacje losów mieszkańców danego obszaru i ich relacji do otaczającego krajobrazu. Podważają one “pocztówkowy” obraz kształtowany przez programy podróżnicze i oferty biur turystycznych, ukazując głęboko zakorzenioną w lokalnej specyfice refleksję nad, często niełatwą, relacją człowieka i przyrody.

Kurs jest propozycją wyjścia poza perspektywę europocentryczną, odwołuje się zarówno do wiedzy geograficzno-przyrodniczej, jak i dorobku studiów postkolonialnych. Relacja filmu i natury jest tu rozpatrywana jako rodzaj intymnego świadectwa obejmującego ludzi i środowisko jako równoważnych aktorów. Poprzez wprowadzenie elementów wiedzy z zakresu przyrodoznawstwa autorzy starają się zachęcić studentów do spojrzenia na obecność przyrody w filmie jako czegoś więcej niż elementu estetycznego. Wśród analizowanych przykładów znajdują się filmy z takich obszarów jak: (I) Australia, (II) Ameryka Południowa (Kolumbia, Meksyk, Brazylia, Chile) i (III) Daleki Wschód (Chiny, Japonia). Obrazy te wpisują się w kategorię kina peryferyjnego, określanego także często jako world cinema. Przyroda lub jej znaczące elementy (krajobrazy, miejsca, rośliny, zwierzęta) posiadają w nich specjalny status: nie są jedynie rekwizytami czy tłem dla fabuły, ale stają się tematem filmu, jego pełnoprawnym bohaterem.

Kryterium, którym kierowali się autorzy zajęć podczas selekcji filmów był nacisk, jaki położyli wybrani twórcy na rolę natury w świecie przedstawionym. Istotnym czynnikiem, który wpłynął na wybór tematu była także relatywnie niewielka wiedza Europejczyków o bardziej odległych obszarach świata. Starannie dobrane filmy są przykładem kina autorskiego, tworzonego przez uznanych dla danej lokalnej kinematografii reżyserów. Przekrój przez tak różnorodną filmografię jest wielowymiarowym zestawieniem szeregu indywidualnych strategii portretowania natury, która odczytywana jest przez autorów kursu jako „odczarowana”. „Odczarowaniem” tym staje się odrzucenie „pocztówkowych” obrazów analizowanych miejsc na rzecz ich nowego rozpoznania w drodze pogłębionej filmowej i przyrodniczej refleksji.

Obszary tematyczne, które obejmuje kurs: obrazowanie przyrody w filmie, kino światowe, kino peryferyjne, natura i krajobraz, relacja człowieka do przyrody, kino po antropocenie, kino australijskie, kino azjatyckie, kino latynoamerykańskie, kino autorskie Student będzie potrzebował ok. 30 h poza zajęciami na obejrzenie filmów i zapoznanie się z tekstami źródłowymi oraz 6h na przygotowanie projektu.

Literatura obowiązkowa:

1. Haltof M., Kino australijskie, wyd. słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005, rozdz. Krajobraz jako bohater i Aborygeni częścią naturalnego pejzażu, s. 85-122.

2. Kempna-Pieniążek M., Pieniążek P., Inny/Obcy. Transnarodowe i transgresyjne motywy w twórczości Petera Weira, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, rozdz. Cień wielkiej góry: Piknik pod wiszącą skałą i Utracony sen: Ostatnia fala, s. 18-56.

3. Rzońca J., Australia zrzuca kolonialny gorset: Piknik pod wiszącą skałą Joan Lindsay i Petera Weira, [w:] Helman A, Olszowska M., (red.), Od Banjo Petersona do Meliny Marchetty, wyd. Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk 2018, s. 59-70.

4. Luna M., Meers Ph., The Films of Ciro Guerra and the Making of Cosmopolitan Spaces in Colombian Cinema, "Alphaville: Journal of Film and Screen Media", no 14/ Winter 2017, pp. 126-142, online: http://www.alphavinejournal.com/Issue14/ArtideLunaMeers.pdf

5. Zuluaga P.A., Munoz G., Contemporary Colombian cinema: the splintered mirror of a country, "Senses of Cinema", n 89,2018, online: http://sensesofcinema.com/2018/latin-american-cinema-today/cont emporary-colombian-cinema-the-splintered-mirror-of-a-country/

6. Minkner Kamil, Brazylijskie cinema novo i inne kinematografie Ameryki Łacińskiej, w: Kino epoki nowofalowej. Historia kina, tom 3, red. Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska, Rafał Syska, Universitas, Kraków 2015.

7. Loska K., Nowy film japoński, wyd. Universitas, Kraków 2013, rozdz. Pustynia i miasto - literatura na ekranie, s. 73-95.

8. Guest H., The Naked Island: Silence of the Sea, “Criterion Collection", 2016.

9. Qin A., From a Tibetan Filmmaker, an Unvarnished View of His Land, "New York Times", 2019.

Mikrut-Żaczkiewicz A., Mali ludzie w czasach wielkiej zmiany. Twórczość filmowa Jia Zhangke, Wydawnictwo UJ, Kraków 2018. Luca de T., Carnal Spirutality: the Films of Carlos Reygadas, "Senses of Cinema", nr 55, 2010.

Literatura dodatkowa:

1 McFarlane B., Australian Cinema, wyd. Columbia University Press, Nowy Jork 1988.

2. Collins F., Davis T., Australian Cinema after Mabo, wyd. Cambridge University Press, Nowy Jork 2004.

3. O'Regan T., Australian National Cinema, wyd. Routledge, Londyn 1996.

4. "Film na Świecie", nr 295-296/1983: Kino australijskie

5. Hart S.M., Fatin American Cinema, Reaktion Books 2015.

6. Delgado M.M., Hart S.M., Johnson R. (eds.), A Companion to Latin American Cinema, John WIley & Sons 2017.

7. Suarez J., Critical Essays on Columbian Cinema and Culture, Palgrave Macmillan 2012.

8. Draper J.A., Saudade in Brazilian Cinema: The History of an Emotion on Film, Intellect Books, Bristol 2017.

9. Nagib L. (ed.), The New Brazilian Cinema, I.B. Tauris&Co, University of Oxford, Oxford 2003.

10. Da Silva A.M., Cunha M. (eds.), Space andSubjectivity in Contemporary Brazilian Cinema, Palgrave Macmillan, 2017.

11. McDonald K., Reading a Japanese Film: Cinema in Context, University of Hawaii Press 2005.

12. Desser D., Eros Plus Massacre: An Introduction to Japanese New Wave, Indiana University Press, 1988.

13. Desser D., Killers, Client and Kindred Spirits: The Taboo Cinema of ShoheiImamura, Edinburgh University Press, 2019.

14. Loska K., Poetyka filmu japońskiego, Wydawnictwo Rabid, 2009.

Student będzie potrafił badać sztukę filmową w perspektywie interdyscyplinarnej, w tym przypadku w ujęciu nauk przyrodniczych.

Będzie w stanie wypowiadać się na temat kultury orientalnej i egzotycznej bez umieszczania jej w soczewce obcości, będzie także gotów do rozumienia różnorodności kulturowej. Film posłuży także jako narzędzie do badania natury, a student posiądzie podstawową wiedzę na temat obszarów geograficznych kontynentów takich, jak: Australia, Ameryka Południowa oraz Azja.

K_W01 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze

K_W03 zna podstawową terminologię nauk przyrodniczych i rozumie ich rolę w kulturze

K_W04 rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

K_W05 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W07 zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

K_U01 potrafi selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych,

publicystycznych i innych

K_U02 potrafi dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

K_U06 potrafi prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie

K_U13 potrafi wykorzystywać narzędzia cyfrowe w pracy akademickiej

K_K04 ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji wskazanych zadań

K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej

Ocenie podlega:

- aktywny udział w zajęciach: merytoryczny udział w dyskusji oraz znajomość tekstów (30%)

- wykonanie projektu zaliczeniowego (70%)