Islam i chrzescijaństwo. Podbój, współistnienie, reinterpretacje. Historia sztuki europejskiej opowiedziana poprzez XIII wieków oddziaływania sztuki AL-Andalus na Europę

ogólnouniwersyteckie

Do udziału w zajęciach nie jest konieczne spełnienie wymagań formalnych.

Do udziału w zajęciach zapraszamy osoby zainteresowane kulturą, w szczególności architekturą, sztuką użytkową, malarstwem i filmem, posiadające podstawową wiedzę z zakresu historii i historii sztuki. Zajęcia są adresowane także do osób zainteresowanych kulturą Hiszpanii i południa Europy i jej związkami z kulturą światową. Zakres przedmiotu obejmuje związki między kulturą a zmianami w życiu społecznym i religijnym. Podejmuje także kwestie wzajemnego oddziaływania kultur i religii, pozostających w konflikcie lub nawiązujących dialog.

Jednym z głównych źródeł obecności sztuki islamu w kulturze europejskiej jest hiszpańska Andaluzja, przez XI11 wieków wpływająca na świadomość artystów i twórców w stopniu porównywalnym do wpływu Bizancjum i Turcji. Równocześnie sztuka andalusi i mudejar są w Polsce mało znane, mimo ich oczywistych związków i wpływu na orientalizm, historyzm czy obecny w architekturze styl neo-mudejar przełomu XIX i XX wieku.

Zajęcia będą dotyczyły wielowiekowego przenikania się kultury islamu i chrześcijaństwa, wspólnego dziedzictwa kulturowego, wzajemnych relacji i reinterpretacji. Obejmą szczególnie aspekty trwające we współczesnej kulturze, a więc wpływ na miasta, zdobnictwo, kulturę materialną. Podejmą także wątki formalne i założenia ideowe sztuki islamu, pozwalając w sposób ustrukturyzowany zrozumieć współczesną, opartą na zróżnicowanych źródłach kulturę.

Od osiągnięć artystycznych zdobywców Półwyspu Iberyjskiego przez sztukę kalifatu Al-Andalus, po styl mudejar, czyli sztukę wyznających islam mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego zaprzęgniętą w służbę chrześcijaństwa - nie zawsze zdajemy so¬bie sprawę, jak bardzo sztuka islamu Półwyspu Iberyjskiego wpłynęła na współczesną kulturę europejską i polską. Dość powiedzieć, że określenie „styl mauretański" rozpowszechnione w XIX wieku, odnosiło się w zasadzie do znanej podróżnikom z własnych doświadczeń, a artystom z rycin i obrazów, estetyki hiszpańskiej Alhambry, zaś fascynacja Wschodem i orientali- zmem XVI11 i XIX wieku często powielała motywy znane ze sztuki andalusi, by w XX wieku przejść w fascynację specyficznym, synkretycznym stylem mudejar. To do niego nawiązuje historyzm w architekturze z najbardziej znanym przedstawicielem katalońskiego Modernisme Antonim Gaudim.

Zajęcia będą dotyczyły wszechstronnego wpływu sztuki islamu z Półwyspu Iberyjskiego na kulturę europejską, szczególnie w jej aspektach widocznych do dziś - wpływu na kulturę materialną, zdobienia, architekturę, urbanistykę. Poznamy podstawowe założenia formalne, estetyczne i ideowe sztuki islamu i związki kultury hispano-muzułmańskiej ze sztuką Wizygotów, ale też nawiązania do meczetów w Kufie, Damaszku czy Medy- nie oraz dziedzictwo „pustynnych pałaców".

Pokażemy wyrafinowanie sztuki andalusi, obecnej w Hiszpanii, Portugalii, we Włoszech, która zafascynowała pisarzy i malarzy XIX w., a bardziej współczesnych chrześcijan zainspirowała do wykorzystania wytworów tej sztuki w relikwiarzach, zdobieniach i dziełach sztuki.

Rekonkwista, na poziomie historycznym zmieniająca cały świat średniowiecznej Europy, na poziomie estetycznym oznaczała wytworzenie specyficznego, synkretycznego stylu mudejar, a także przedefiniowanie roli miast, i obecnych w nich rzemieślników i intelektualistów. Wpłynęła także na rozwój regionalizmów południa Europy, przez likwidację jednego ośrodka zarządzającego i wyznaczającego kanony sztuki.

Przez wieki obserwujemy czerpanie z osiągnięć poprzedników, szczególnie widoczne przez wykorzystanie umiejętności rze-mieślników i mistrzów budowlanych - co doprowadziło do wytworzenia unikalnego, nieznanego w Europie północnej stylu romanizm-mudejar i gotyk-mudejar. Fascynujący jest przykład Toledo, miasta sześciu różnych ludów i kultur, któremu poświęcone zostaną oddzielne zajęcia.

Nie do przecenienia jest też wielowiekowa obecność na rynkach europejskich wytworów sztuki materialnej: przegląd wpływu sztuki islamu na doskonale nam znane okucia, szkło, meble, skórę, kość słoniową. Oddzielne zajęcia zostaną poświęcone ceramice, w tym płytkom ceramicznym azulejos oraz interpretacji sztuki islamu odmiennej w różnych krajach Europy.

Na bardziej uważne potraktowanie zasługują też manuskrypty i szkoły pisarskie, mające ogromny wpływ na całą kulturę europejską, a także szkoły filozoficzne - z których roli i wkładu w kulturę Europy nie zdajemy sobie dziś sprawy.

Zajęcia będą też obejmowały późniejsze inspiracje kulturą Orientu, wraz z nawiązaniami w klasycznym filmie. Poświęcimy też zajęcia na pokazanie stylu neo-mudejar który zainspirował architektów Europy przełomu XIX i XX wieku, w tym Antoniego Gaudiego.

Jedne zajęcia zostaną poświęcone współczesnym technologiom zaprzęgniętym w służbę edukacji o sztuce i odkrywaniu dodatkowych znaczeń estetycznych. Pokazane zostaną przykłady ponownego wykorzystania artefaktów, nakładanie się kolejnych warstw budowli oraz przedstawione współczesne metody obliczeń konstrukcyjnych sprzed ery komputerów czy metody naukowe stosowane we współczesnej analizie sztuki.

Zajęcia będą zachęcały do samodzielnej pracy i poszukiwań, w szczególności samodzielnego oglądania filmów, nagrań spektakli i korzystania z portali informacyjnych o sztuce - w sumie około 30 godzin samodzielnej pracy podczas semestru zajęć. W trakcie zajęć będą pokazywane fragmenty utworów mu¬zycznych, rekonstrukcji, filmów i spektakli, nie będą one jednak prezentowane w całości.

Barrucand M., Bednorz A. (1992) Moorish Architecture in Andalusia

Zerbst R. (1989) Antoni Gaudi

Momplet A. (2008) El Arte Hispanomusulman

Orient i orientalizm w sztuce (1986) Materiały z sesji

Stowarzyszenia Historyków Sztuki, praca zbiorowa

www.legadoandalusi.es

Efekty kształcenia Program zajęć prowadzi do następujących efektów kształcenia określonych dla stopnia I kierunku Artes Liberales w zakresie:

1. Wiedzy:

• K_W01 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze

• K_W04 rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

• K_W05 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

• K_W07 zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

2. Umiejętności:

• K_U01 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych

• K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

• K_U03 Sformułować problem badawczy

• K_U06 prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie

• K_U12 potrafi wykorzystać informacje źródłowe z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej

• K_U13 wykorzystywać narzędzie cyfrowe w pracy akademickiej

3. Kompetencji społecznych:

• K_K01 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie

• K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych

• K_K08 docenia bogactwo kultury

• K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej

• K_K10 jest gotów do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim

• K_K11 szanuje etyczny wymiar badań naukowych

Zaliczenie na podstawie udziału w zajęciach (weryfikowana lista obecności) oraz pisemnej pracy / samodzielnego eseju na wybrany przez studenta temat z zakresu zajęć. Oryginalność pracy będzie weryfikowana.