Międzynarodowe i porównawcze prawo zrównoważonego rozwoju w zapobieganiu degradacji środowiska i zmianie klimatu

ogólnouniwersyteckie

Wykład dotyczy aspektów prawnych obowiązującej od ok. 30 lat wszystkie podmioty międzynarodowego (więcej niż 193 członków ONZ), europejskiego a pośrednio i wewnętrznego prawa kreującego nową koncepcję zaspokajania podstawowych potrzeb gatunku ludzkiego w sferze gospodarczej i społecznej z jednoczesnym zapobieganiem degradacji środowiska i zmiany klimatu.

Koncepcja ta polega na całościowym (holistycznym) podejściu do zapobiegawczego myślenia i zbiorowego działania w oparciu o najwyższe standardy wiedzy naukowej i udziałem społeczeństwa. Zatem, koncepcja ta powinna być odpowiednio dopracowana przez wszystkie kierunki nauczania i dyscypliny naukowe oraz stosowana we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności gospodarczej i społecznej.

Pełny opis będzie dostarczony studentom podczas 1-szego kontaktu.

W Polsce – mimo przodujących w Europie początków końca lat 60. i „złotej” dekady lat 70. ub. wieku jej naukowego wypracowywania – z powodu szczególnych ruchów społecznych (obalania ustroju realnego socjalizmu) w okresie lat 80. oraz odchodzenia „na wieczną wartę” wspaniałych wówczas znawców tej problematyki nastąpiło jej zaniedbanie w nauce, zatem i w praktyce społecznej.

W konsekwencji po zmianie systemu społeczno-gospodarczego w 1989 r. przyjmowane były zobowiązania międzynarodowe dla wprowadzenia naszego kraju do zachodnich organizacji społecznych, gospodarczych i politycznych (NATO) – w różny sposób wymagające wdrażania tej nowej koncepcji – jednak bez należytego rozumienia treści tych zobowiązań. Powstały w ten sposób zaległości, dla odrobienia których brakuje obecnie kadr, zwłaszcza w naukach i nauczaniu przedmiotów humanistycznych. Najlepiej pod tym względem prezentują się nauki ścisłe (przyrodnicze), ale jak pisał nieodżałowanej pamięci prof. Wacław Brzeziński „Problematyka ochrony naturalnego środowiska człowieka należy wprawdzie do różnych działów nauk przyrodniczych, medycznych i technicznych, ale z chwilą, gdy wiedzę i zdobycze naukowe z zakresu tych nauk wykorzystujemy do zagadnień ochrony, powstają problemy społeczne i gospodarcze. Zagadnień ochrony biotopu ludzkiego nie rozwiązuje się w laboratoriach i klinikach. To są zagadnienia powstające na tle procesów produkcji i inwestycji czy też organizowania życia w skupieniach ludności” (Ochrona prawna … PWN Warszawa, 1975, s. 20, pogrubienie – KR, także cyt. p: K. Równy, Ku międzynarodowemu i porównawczemu prawu zrównoważonego rozwoju …, Warszawa 2010, s. 250).

Jest ona trudna do wdrażania, gdyż dotyczy zmiany długowiecznych sposobów (wręcz genetycznych nawyków) postrzegania zjawisk oddzielnie i rozwiązywania problemów w oderwaniu od ich związków z innymi (w tym zwłaszcza szkodliwymi dla środowiska);

Podobnie do wcześniej ukształtowanych akademickich przedmiotów prawnych, program międzynarodowego i porównawczego prawa zrównoważonego rozwoju w zapobieganiu degradacji (niszczenia) środowiska i zmiany klimatu dzielę na Część I. Ogólną i II. Szczegółową.

Cz. I. Geneza współczesnej koncepcji zrównoważonego rozwoju w zapobieganiu degradacji środowiska (ZR); istota: zaspokajanie podstawowych bytowych społecznych i gospodarczych potrzeb ludzkich z jednoczesnym zapobieganiem degradacji środowiska i zmiany klimatu (łącznie z poszanowaniem praw człowieka i wykorzenieniem wielu przejawów ubóstwa);

- definicja, podstawowe zasady prawa ZR oraz ogólne zasady i instytucje prawne odnoszące się do tej nowej koncepcji a także zintegrowania poszczególnych dziedzin działalności społecznej i gospodarczej z zapobieganiem degradacji środowiska i zmiany klimatu, czyli do stosowania zasady zrównoważonego rozwoju we wszystkich dziedzinach życia: politycznego (aspekty politologiczne ZR – ze względu na zlokalizowanie przedmiotu na W-le Nauk Politycznych – będą odpowiednio szerzej traktowane), gospodarczego i społecznego dla ochrony wszystkich sfer środowiska (atmosfery, wód słodkich i słonych, powierzchni ziemi (w tym gleby) i podziemia naszej Planety) –w efekcie zaś zapobiegania zmianie klimatu.

- W wykładzie kierowana jest uwaga na konieczność integrowania działań dla budowy potencjału ZR (capacity building of sustainable development - SD), w tym na integrowanie poszczególnych działów zarządzania dla zwiększenia efektywności międzynarodowej, administracji rządowej i samorządowej oraz wszystkich dziedzin życia społecznego i gospodarczego. Pojęciu i ogólnej roli budowy potencjału będzie poświęcony jeden z wykładów do przyswojenia w tej części i uszczegółowieniu w postaci mądrze dostosowanej edukacji do potrzeb ZR.

- Efektywności służyć też będzie uświadomienie roli właściwych sposobów postępowania ws. instytucji prawnej Oceny Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) publicznych i prywatnych przedsięwzięć. Zwrócona też będzie uwaga na analogie zastosowania metody OOŚ w szerszym zakresie niż wymaga tego obecne prawo, a mianowicie do wszelkich działań zbiorowych osób prawnych (społecznej odpowiedzialności biznesu) i fizycznych. A także na rolę dostępu do informacji środowiskowych oraz konieczność udziału społeczeństwa w postępowaniu ws. OOŚ i podejmowaniu decyzji dot. środowiska.

Cz. II. Wybrane dziedziny wdrażania prawa ZR w zapobieganiu degradacji środowiska w działalności administracji rządowej i samorządowej oraz wszelkich podmiotów prawnych i fizycznych.

Podobnie, jak w części Ogólnej myślą przewodnią problematyki jest zasada integracji podejmowanych działań w zapobieganiu degradacji (niszczenia) środowiska i zmianie klimatu, tj. holistycznego myślenia i działania, tak w części Szczegółowej obok tego jest właściwe pozyskiwanie i efektywne użytkowanie energii przez podmioty fizyczne (np. efektywnego korzystania z wody, oszczędnego gospodarowani żywnością od zakupu po minimalizowanie odpadów …) i prawne w zastosowaniu do wybranych dziedzin działalności społecznej i gospodarczej (np. wszystkich szczebli edukacji od przedszkola po doktorat oraz szkoleń zawodowych).

Zobrazowanie tej kwestii nastąpi na przykładach kilku dziedzin codziennej działalności każdej osoby, a zwłaszcza organów rządzenia i zarządzania z zaspokajaniem podstawowych potrzeb ludzkich w dziedzinie gospodarczej i społecznej,

w tym:

Koniecznością przyjaznego dla środowiska korzystania z energii elektrycznej i cieplnej:

Uświadomienie na przykładach z historii mniej szkodliwych dla środowiska sposobów pozyskiwania energii i z erą przemysłową oraz pomnożeniem populacji ludzkich narastania takich, które powodują efekt cieplarniany i zmianę klimatu.

Konieczność zastępowania energii ze źródeł kopalnianych (zwiększających efekt cieplarniany) – energią ze źródeł odnawialnych (OZE) i efektywnego korzystania z niej dla ZR.

Prawnomiędzynarodowa i wewnątrzpaństwowa ochrona atmosfery przed zanieczyszczeniem i zmianą klimatu:

- 3 zespoły instrumentów prawnych zapobiegania zanieczyszczeniom i ochrony atmosfery:

a) z dalekich odległości,

b) przed „dziurą ozonową”,

c) przed zmianami klimatu (efektem cieplarnianym).

Zobowiązania Polski do właściwego pozyskiwania i ochrony wód śródlądowych,

(skrótowe nawiązanie do ochrony prawnej światowego oceanu);

Zobowiązania ochrony powierzchni ziemi (w tym agro-ekosystemów);

Postępowanie wobec odpadów – zapobieganie powstawaniu odpadów i ich minimalizacja w ZR;

- Postępowanie wobec odpadów w prawie i praktyce polskiej;

17 Celów Szczytu 70-lecia ONZ dla ZR (2015) do 2030 r. ze szczególnym uwzględnieniem wykorzenienia 4-ch form ubóstwa oraz późniejszym uzupełnieniem elementami bardziej przyśpieszonego efektu cieplarnianego.

W pełnym programie tematy są uszczegółowione w sposób ułatwiający przygotowywanie się na bieżąco do zajęć i do egzaminu końcowego oraz wsparte odnośnymi dokumentami i literaturą. Ze względu na stosunkowo ograniczoną ilość godzin kontaktowych niektóre z nich muszą być potraktowane skrótowo. Ich pogłębienie i odpowiednie poszerzenie wiedzy może też następować przez włączenie się studentów w działalność Interdyscyplinarnego Studenckiego Koła Naukowego, którego jestem Opiekunem (gdzie m.in. byłoby możliwe szersze potraktowanie kluczowego dla życia w ZR głównych elementów Międzynarodowego i porównawczego (europejskiego) prawa zasobów wodnych). Ta ostatnia problematyka stanowi też dobry przykład integrowana działań dla zapobiegania niszczeniu środowiska i zmianie klimatu.

Dokumenty: strategie rozwojowe o zasięgu światowym regionalnym i krajowym, teksty wiążących Polskę umów o zasięgu międzynarodowym/światowym i regionalnym oraz literatura obowiązkowa i zalecona w pełnym programie. Pożądane śledzenie informacji nt. stanu środowiska i problematyki ZR w OŚ w środkach informacji publicznej (TV i radiu) oraz artykułach dotyczących problematyki wykładów w periodykach fachowych (krajowych i zagranicznych).

Wykład/konwersatorium powinien spowodować podejmowanie zintegrowanego myślenia „od pomysłu poprzez działanie do jego skutku” (quidquid agis prudenter agas et respice finem). Powinien też spowodować znaczące obniżenie użycia energii, wody i zanieczyszczenia powietrza przejawiające się m.in w zmniejszeniu wydatków Uczelni oraz miejsca bytowania studentki(ta).

Ocenianie zgłaszanych wypowiedzi w trakcie konwersatorium oraz prezentacji eseju na uzgodniony z wykładowcą temat i egzaminu końcowego. Egzamin ustny po zakończeniu całego programu wykładów.

W br. nie przewidziane.