Witches, murderers, divorcees, debtors. Administration of justice on Polish lands in 16th-20th c.

Przedmiot skupia się na przedstawieniu wymiaru sprawiedliwości oraz dawnego prawa na ziemiach polskich XVI-XX w. Prezentuje różne modele organizacji (elementy prywatnego i publicznego wymiaru sprawiedliwości, udziału społeczeństwa) oraz stosowanych historycznie procedur sądowych. Do omówienia wykorzystuje również analizę dawnych spraw sądowych. W tym kontekście poruszane będą również prolemy funkcjonowania dawnego prawa prywatnego, karnego i procedury sądowej.

Instytucjonalizacja i profesjonalizacja wymiaru sprawiedliwości jest jednym z ważniejszych aspektów ewolucji państwa w Europie w późnym średniowieczu i epoce wczesnonowożytnej. Na tym tle specyficzny model wymiaru sprawiedliwości powstał w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Prywatny wymiaru sprawiedliwości były dominującym czynnikiem w przypadku sądownictwa dominialnego nad chłopami i dóbr prywatnych lub znaczącą jego częścią w prawie ziemskim. W trakcie zajęć przeanalizowane zostaną przyczyny takiego stanu rzeczy oraz praktyka funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, w tym oczekiwania społeczne formułowane wobec niego. Kolejnym aspektem będzie model sędziego-obywatela dominujący w sądownictwie szlacheckim. Wskazane zostaną uwarunkowania tego modelu oraz jego porównanie z sytuacją w Europie w tym okresie. W ramach zajęć zostaną również omówione – w sposób bardziej syntetyczny – organizacja wymiaru sprawiedliwości państw zaborczych z uwzględnieniem utrzymującej się do lat siedemdziesiątych XIX w. odrębności organizacji sądownictwa Królestwa Kongresowego. Zaprezentowane zostaną również sądy funkcjonujące w II RP, w czasie okupacji hitlerowskiej i w PRL. Przy omawianiu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości wykorzystywane będą rzeczywiste sprawy, co pozwoli na ujęcie od strony mikrozjawiska (elementy analizy studium przypadku – case study). W celu lepszego zrozumienia funkcjonowania poszczególnych procesów przedsawione będą również niektóe instytucje dawnego prawa materialnego (cywilnego, karnego) oraz rozwiązań w procedurach sądowych.

Literatura podstawowa:

Historia państwa i prawa polskiego, red. J. Bardach, t. I - IV (różne wydania)

S. Płaza, Historia prawa polskiego na tle porównawczym, t. I-III, Kraków 1997

W. Uruszczak, Historia państwa i prawa polskiego, t. I, wyd. 1 i następne

W. Witkowski, Historia administracji w Polsce, Warszawa 2012.

Po ukończeniu kursu student:

• Zna organizację omówionych modeli wymiaru sprawiedliwości

• Rozumie uwarunkowania stojące za przyjęciem określonego modelu wymiaru sprawiedliwości

• Rozumie przyczyny, wady i zalety udziału społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości oraz potrafi je wskazać.

• Potrafi porównać różne modele organizacji wymiaru sprawiedliwości w epoce wczesnonowożytnej oraz w XIX i XX wieku.

Kontrola obecności: waga 40%

Kolokwium na koniec zajęć: waga 40%

Fakultatywny esej lub referat wygłoszeny na zajęciach: waga 60%.