Dawna Litwa (XIV-XVIII): Społeczeństwo i ustrój

fakultatywne
nieobowiązkowe
ogólnouniwersyteckie

Celem przedmiotu jest ukazanie ustroju Wielkiego Księstwa Litewskiego - systemu, w ostatecznym kształcie (od połowy XVI wieku) przewyższającego rozwiązania Korony - która nb. była wzorem, racjonalnego jak na epokę, w miarę zupełnego, nowoczesnego, w epoce Oświecenia wskazywanego Koronie jako wzór (w pewnej części zresztą zastosowany). Ukazanie źródeł tego ustroju, wzorców, twórców pochodzących zarówno z Wielkiego Księstwa Litewskiego, jak i Korony. Zajęcia pragną ukazać również praktykę, odbiegającą od Statutowych zasad, i tym samym skłonić do zastanowienia: w jakim stopniu struktura społeczna - i inne czynniki - może wpłynąć na funkcjonowanie dobrze zaprojektowanego ustroju. Zajęcia mają też wskazać problemy związane z recepcją wzorców prawno-ustrojowych epoki wczesnonowożytnej i wizje tej recepcji w dobie kształtowania nowoczesnych narodów europejskich.

Cele przedmiotu: ukazanie: a) przemian ustroju Litwy historycznej, ich źródeł i uwarunkowań, zarówno wewnętrznych (społecznych i politycznych), jak i zewnętrznych (zarówno wobec Korony, jak i sąsiadów Rzeczypospolitej) b) czynników kształtujących społeczeństwo i ustrój epoki wczesnonowożytne w regionie.

Poprzez opis zarówno teorii, jak i praktyki zajęcia maja stworzyć dystans wobec pozytywizmu prawniczego.

Konwersatorium dla I, II, III, IV, V roku. Liczba godzin: 30

Program przedmiotu (opis):

1. Źródła i opracowania

2. Periodyzacja dziejów ustroju

3. Społeczeństwo Wielkiego Księstwa Litewskiego, XIV- XVIII w. i jego przemiany.

4. Odrębności poszczególnych terytoriów i ich geneza

5. Władza wielkoksiążęca: spory w nauce, kompetencje, przemiany. Ograniczenia

6. Rada wielkoksiążęca: geneza i schyłek.

7. Urzędy centralne

8. Urzędy lokalne

9. Skarbowość

10. Wojskowość

11. Parlamentaryzm Wielkiego Księstwa: zjazdy i sejmy.

12. Sejmiki.

13. Konwokacja wileńska

14. Podsumowanie

1. J. Bardach, Studia z ustroju i prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV- XVII w., Warszawa 1970; idem, O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988,

2. L. Korczak, Monarcha i poddani. System władzy w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie wczesnojagiellońskim, Kraków 2008;

3. S. Kutrzeba, Historia ustroju Polski w zarysie, t. II: Litwa, Lwów 1914,

4. Litwa w epoce Wazów, red. W. Kriegseisen, A. Rachuba, Warszawa 2006

5. Praktyka życia publicznego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI-XVIII wieku, red. U. Augustyniak et al., Warszawa 2010

6. H. Lulewicz, Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w l. 1569-1588, Warszawa 2002,

7. A. Rachuba, Parlamentaryzm Wielkiego Księstwa Litewskiego, Warszawa 2002.

8.A.B. Zakrzewski, Wielkie Księstwo Litewskie (XVI_XVIII w.). Prawo - ustrój - społeczeństwo, Warszawa 2013, rozdz.: I, II, IV -X.

oraz szczegółowa literatura przedmiotu podawana w czasie zajęć.

WIEDZA

1. Poznanie historii ustroju obowiązującego na 2/3 terytorium dawnej Rzeczypospolitej

2. Poznanie procesu tworzenia racjonalnego ustroju w epoce Odrodzenia

3. Poznanie podstawowych instytucji dawnego "prawa politycznego"

UMIEJĘTNOŚCI

1. Dostrzeganie zależności między potrzebami społecznymi a rozwojem ustroju i prawa w różnych epokach

2. Uzasadnianie poglądów w dyskusji w grupie, przy zastosowaniu terminologii fachowej (przynajmniej na poziomie podstawowym)

3. Zidentyfikowanie problemu prawnego i zaproponowanie jego rozwiązania lub - wariantowo - rozwiązań.

POSTAWY

1. Krytyczny stosunek do prezentowanych

rozwiązań prawnych, i możliwość ukazania ich zalet a także słabości.

2. Zrozumienie, że krytyczna postawa wobec zjawisk jest podstawą pracy naukowej;

3. Dostrzeżenie różnicy między rozumowaniem naukowym i potocznym

4. Dopuszczenie pluralizmu opinii w naukowej dyskusji .

Przedmiot zalicza nieprzekroczenie limitu nieobecności (2), praca zaliczeniowa (wedle wyboru zainteresowanej/go: referat wygłoszony na zajęciach, esej) oraz aktywność podczas samych zajęć.

brak