Ewolucja czy manipulacja - zmiany pojęć prawnych w dobie lewicowego i prawicowego populizmu

ogólnouniwersyteckie

Język prawny ewoluuje - stare pojęcia wymierają ("sądy boże"), rodzą się nowe ("ludobójstwo"), a wiele z nich zmienia swój zakres lub odniesienia ("tortury" lub "prawo do prywatności"). Ta ewolucja jest całkowicie naturalna, ponieważ odzwierciedla zmiany w świecie lub naszej wiedzy o nim Czasami jednak nowy sposób rozumienia pojęcia prawnego jest proponowany z nieuzasadnionych powodów. Propagandyści i politycy mają interes w manipulowaniu pojęciami prawnymi. W tym wykładzie przeanalizujemy, w jaki sposób zachodzą zmiany pojęciowe i co odróżnia uzasadnioną zmianę w naszym użyciu pojęć prawnych od nieuzasadnionej.

W wykładzie przeanalizujemy na konkretnych przykładach pojęć („segregacja sanitarna”, „praworządność”, „małżeństwo”, „równouprawnienie” „płeć” zmiany pojęciowe zachodzące we współczesnym świecie. Spróbujemy także wypracować kryteria oceny, które z proponowanych zmian są „właściwe”, a które „niewłaściwe”

1. ZAŁOŻENIA I CELE WYKŁADU

a) Celem wykładu jest ulepszenie ram teoretycznych do analizy i oceny jakości zmian w pojęciach prawnych przez stworzenie modelu oceny takich zmian.

b) Model ten zostanie porównany z rzeczywistymi zmianami pojęciowymi (dyskusje dotyczące "segregacji rasowej", "rządów prawa" i "segregacji sanitarnej", „małżeństwa” czy „płci"). Jeśli model ten okaże się skuteczny, będzie mógł służyć jako narzędzie do identyfikacji i zapobiegania "niewłaściwym" zmianom ram pojęciowych prawa, w tym zmianom promowanym przez populistów.

c) Wykład ma na celu zaproponowanie nowych ram teoretycznych do analizy i oceny zmian w pojęciach prawnych poprzez odejście od podejścia „dopasowującego”, które obecnie dominuje, przyjęcie podejścia „relacyjnego” i wzbogacenie go o najnowocześniejsze teorie, które wykorzystują teorię ewolucji do analizy zjawisk kulturowych, w tym prawa.

d) Rezultatem analiz przedstawianych w wykładzie będzie model zmiany pojęciowej i konwencjonalnej w zastosowaniu do prawa.

e) Następnie ten model teoretyczny zostanie zestawiony z rzeczywistymi przykładami zmian pojęciowych. Umożliwi to przetestowanie jego wartości wyjaśniającej.

f) Z praktycznego punktu widzenia, wiedza przedstawiana w czasie wykładu może stanowić narzędzie do obrony stabilności prawnych ram pojęciowych przed destabilizującymi próbami podejmowanymi przez populistów. Badacze populizmu zwracają uwagę na ważną rolę języka w promowaniu jego agendy. Rola ta jest widoczna w praktykach propagandowych, w próbach przedefiniowania ustalonych pojęć oraz w zmianie konwencji społecznych, w tym językowych.

2. ZAGADNIENIA

a) Analiza sposobu rozumienia pojęć prawnych i ich ewolucji w filozofii prawa i filozofii ogólnej oraz badanie sposobów, w jakie różne podejścia do pojęć prawnych wyjaśniają mechanizmy zmian pojęciowych.

b) Dwa podejścia do pojęć: „dopasowujące” i „relacyjne” oraz uzupełnienie ich innymi teoriami w celu wyjaśnienia zmian pojęciowych (w szczególności teoriami konwencji).

c) Porównanie zdolności obu modeli do wyjaśnienia problemu zmiany pojęciowej i przetestowanie hipotezy, że wzbogacony model relacyjny wypada pod tym względem lepiej.

d) Przedstawienie, w jaki sposób oba modele odnoszą się do języka populizmu.

e) Analiza rzeczywistych zmian pojęciowych: analiza treści dyskursu towarzyszącego przeszłej, uzasadnionej ("właściwej") zmianie pojęciowej, a mianowicie dyskursu "segregacji rasowej" w USA w XX wieku, którego kulminacją był wyrok w sprawie Brown v. Board of Education

f) Porównanie tego dyskursu z dyskursami towarzyszącymi dwóm trwającym zmianom koncepcyjnym: a) trwającym dyskursem na temat koncepcji "rządów prawa" w Europie, głównie między krajami Europy Środkowej (Węgry, Polska) a instytucjami Unii Europejskiej oraz b) dyskursem na temat koncepcji "segregacji sanitarnej", który jest próbą rozszerzenia koncepcji "segregacji rasowej" poprzez argumentowanie, że status szczepień nie uzasadnia odmiennego traktowania ludzi, a także dyskursów dotyczących pojęcia „małżeństwa” i „płci”.

g) Opisanie struktury dyskursów dotyczących tych trzech zmian pojęciowych i zidentyfikowanie w nich trzech rodzajów argumentacji (patrzącej wstecz, patrzącej w przyszłość, szukającej spójności).

h) Po zidentyfikowaniu relacji między trzema rodzajami argumentacji w odniesieniu do "segregacji rasowej", przedstawienie modelu tego, jak trzy wspomniane rodzaje argumentacji są zrównoważone w "właściwej" zmianie pojęciowej.

i) Zastosowanie tego modelu relacji argumentacji do dyskursów o "rządach prawa" i "segregacji sanitarnej", „małżeństwa” i „płci” oraz ustalenie, czy dyskursy te są strukturalnie podobne do dyskursu "segregacji rasowej" i czy w związku z tym posiadają cechy uzasadnionej "właściwej" zmiany pojęciowej.

Aristotle, (2014). Categories, transl. by E.M. Edghill, Charleston, SC: CreateSpace.

Berelson, B. (1952). Content analysis in communications research. New York: Free

Boyd, R., & Richerson, P. J. (1988). Culture and the evolutionary process. University of Chicago press.

Cappelen, H. (2018). Fixing Language. Oxford: Oxford University Press.

Laclau, E. (2005). Populism: What’s in a Name? In Francisco Panizza (ed.), Populism and the mirror of democracy, London/New York, NY: Verso.

Greif, H. (2021). Adaptation and its analogues: Biological categories for biosemantics. Studies in History and Philosophy of Science Part A, 90, 298-307.

Schroeter, F., Schroeter, L., & Toh, K. (2020). A new interpretivist metasemantics for fundamental legal disagreements. Legal Theory, 26(1), 62-99.

Po ukończeniu przedmiotu student:

- powinien potrafić dostrzec prowadzone w sferze publicznej dyskusje nad potrzeba doprecyzowania lub zmiany pojęć prawnych

- powinien umieć zidentyfikować rodzaj argumentów stosowanych w tych dyskusjach

- powinien potrafić ocenić strukturę argumentacji stosowaną w przypadku zmiany o charakterze populistycznym oraz stosowaną w przypadku zmiany uzasadnionej.

W kategoriach Krajowych Ram Kwalifikacji wykład powinien

a) przekazać wiedzę o strukturach dyskursu publicznego dotyczące pojęć prawnych,

b) wykształcić umiejętności praktyczne, analizować przebieg procesów i zjawisk społecznych, zwłaszcza praktyki dyskusji nad pojęciami prawnymi stosowanymi przez ogół społeczeństwa;

c) rozwijać kompetencje społeczne studentów, w szczególności kompetencję do aktywnego argumentowania na rzecz przyjęcia lub odrzucenia proponowanej zmiany pojęć prawnych.

Podstawą oceny będzie obecność na zajęciach i stopień aktywnego uczestnictwa

Istotą prowadzonych zajęć jest odrzucenie wiedzy pamięciowej, mechanicznie przyswojonej, na rzecz rozumienia problemów. Podstawową formą zajęć będzie wykład i dyskusja.

Brak