Laboratorium. Dynamika wyobrażeń społecznych

monograficzne
obowiązkowe

Zajęcia o charakterze warsztatowym uczące studentów realizacji projektu badawczego metodą etnograficzną

w sali i w terenie

Anna Malewska-Szałygin

Projekt zatytułowany „Dynamika wyobrażeń społecznych.” szuka odpowiedzi na pytanie badawcze: w jaki sposób zmieniły się wyobrażenia społeczne (stereotypy) dotyczące mieszkańców Ukrainy w sytuacji, gdy kontakt bezpośredni gwałtownie się zwiększył w wyniku wydarzeń takich jak masowa migracja spowodowana wojną. Badania będą prowadzone w gminie Nowy Targ, na Podhalu.

Zajęcia „Laboratorium etnograficzne” polegają na realizacji szkoleniowego projektu badawczego.

Projekt zatytułowany „Dynamika wyobrażeń społecznych” szuka odpowiedzi na pytanie badawcze: w jaki sposób zmieniły się wyobrażenia społeczne (stereotypy) dotyczące mieszkańców Ukrainy w sytuacji, gdy kontakt bezpośredni gwałtownie się zwiększył w wyniku wydarzeń takich jak masowa migracja spowodowana wojną.

Zapleczem teoretycznym projektu są pojęcia: „wyobrażenia społeczne” CharlesaTaylora oraz „stereotypy” (Jan Stanisław Bystroń, Zbigniew Benedyktowicz, C. Lippman, Homi Bhabha). Zgodnie z twierdzeniami teoretyków stereotypy o obcych powinny erodować pod wpływem bliskiego kontaktu. Badania mają na celu sprawdzenie hipotezy mówiącej o tym, że bezpośrednie, dynamiczne relacje kulturowo-społeczne podważają wyobrażenia (stereotypy) skonstruowane w sytuacji ograniczonego kontaktu.

Prace badawcze będą prowadzone w Nowy Targ (na Podhalu). Grupą badaną będą polskojęzyczni mieszkańcy regionu wchodzący w różnego typu relacje z imigrantami z Ukrainy. Techniki badawcze będą obejmowały wywiady otwarte, pogłębione oraz obserwacje uczestniczące prowadzone w kontakcie bezpośrednim i w przestrzeniach internetowych takich jak media społecznościowe, strony internetowe i inne.

1. Studenci w pierwszym semestrze mają za zadanie wyszukać, zaprezentować na zajęciach i przyswoić informacje o badanej społeczności i wybranym terenie: o migracjach z Ukrainy do Polski, o historii polsko-ukraińskich kontaktów,

2. Następnie studenci mają wyszukać (z pomocą Prowadzącej), przeczytać i omówić na zajęciach lektury dotyczące pojęć analitycznych takich jak „stereotypy” i „wyobrażenia społeczne” oraz związane z nimi założenia teoretyczne.

3. Kolejnym krokiem jest wypracowanie dyspozycji do badań terenowych (kwestionariusza wywiadów i wytycznych do obserwacji) ukierunkowanej na przyjęte pytania badawcze (sformułowane z wykorzystaniem wybranych pojęć teoretycznych) i wykorzystującej wstępną wiedzę o badanej społeczności.

4. Wyjazdy w teren

5. Analiza i interpretacja wytworzonych w terenie materiałów źródłowych z użyciem wcześniej objaśnionych kategorii

6. Sformułowanie wniosków z analizy/interpretacji odpowiadających na pytanie badawcze.

7. Przygotowanie raportu z badań będącego punktem wyjścia do napisania pracy dyplomowej (licencjackiej) i prezentacji na podsumowania grup laboratoryjnych

.

Lektury dotyczące pojęcia stereotyp i wyobrażenia społeczne:

Baczko, B., Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, Warszawa: PWN, 1994. (fragmenty)

Benedyktowicz Z., Portrety obcego, Kraków 2000.

Błuszkowski Jan, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków, Warszawa: Elipsa, 2003

Bokszański Z., Tożsamości narodowe, Warszawa: PWN, 2015. (fragmenty)

Buchowski M., Antropologia jako filozofia empiryczna, w: Zrozumieć Innego. Antropologia racjonalności, Kraków: WUJ 2004, s. 17-24.

Bystroń J. S. Tradycyjne pojęcia o obcych, w: Megalomania narodowa, Warszawa: KiW 1995, s. 43-61 oraz 165-182.

Lippman W., Public opinion, The New York Macmillan Company, Nowy Jork 1961. (opracowanie)

Mity i stereotypy w polityce. Przeszłość i teraźniejszość, red. A. Kosińska – Metryka i M. Gołaś, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010

Obrębski J., Statyczne i dynamiczne podejście w badaniach narodowościowych, w: Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje, Warszawa: IFIS PAN 2005, s. 173-193.

Okely J., Trading stereotypes, in: Own and Other Culture, London, New York: Routledge, 1996, s. 45-62.

Taylor Ch., Nowoczesne imaginaria społeczne, Kraków: Znak 2010. (fragmenty)

Lektury dotyczące wyobrażeń o Ukraińcach:

Bartmiński, Jerzy

2006 Semantyka i polityka. Nowy profil stereotypu Ukraińca, [w:] Przemiany języka na tle przemian współczesnej kultury, red. K. Ożóg, E. Ornowicz- Kida, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 191-211.

„Państwo i społeczeństwo” 2016, nr 1, tom tematyczny Stereotypy w procesie integracji akademickiej, red. Małgorzata Leśniak:

Brataniec, Katarzyna

2016 Narody i ich stereotypy a wizerunek Ukraińców w świadomości zbiorowej Polaków, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 1, s. 59-74.

Baran, Dariusz

2016 Wizerunek Ukraińców na łamach wybranej prasy polskiej, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 1, s. 97 -116.

Frątczak Anna

2016, Stereotypy w badaniach nad równością. Wstępne pytania metodologiczne, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 1, s. 29-40.

Konieczna-Sałamatin, Joanna

2016 Kontakty polsko-ukraińskie a zmiana wzajemnego postrzegania Polaków i Ukraińców, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 1, s. 75-96.

Marta Majorek, Marta du Vall,

2016 Obraz ukraińskiego Majdanu w polskich mediach społecznościowych – na przykładzie Twittera, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 1, s. 117-132.

Fyłypec, Olga

2020 Najnowszy stereotyp Ukraińca w środowisku Studentów poznańskich i lubelskich, “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria językoznawcza” t. 27, nr 1, s. 45-60.

Hałgas, Krzysztof

2007 Stereotypy polsko-ukraińskie. Problemy we wzajemnych relacjach po 1991 r., [w:] Obraz konfliktów między narodami słowiańskimi w XIX i XX wieku w historiografii, red. Irena Stawowy-Kawka, Kraków: WUJ, s. 51-66.

Grott, B…

2002 Strategie i taktyki stosowane w kontaktach polsko-ukraińskich w zakresie ujmowania historii wzajemnych stosunków, [w:] Polacy i Ukraińcy wczoraj i dziś, red., B. Grott, Kraków, s. 189-214.

Grott, B…

2006 Współczesne stosunki polsko-ukraińskie, trudne problemy, trudne pytania, trudne rocznice, [w:] Stosunki polsko-ukraińskie w latach 1939-2004, red. …, Warszawa, s. 243-295.

Konieczna, Joanna

2003 Polacy – Ukraińcy, Polska-Ukraina. Paradoksy stosunków sąsiedzkich, Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytet Warszawski.

Konieczna-Sałamatin, Joanna

2016 Kontakty polsko-ukraińskie a zmiana wzajemnego postrzegania Polaków i Ukraińców, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 1, s. 75-96.

Krakowska, Katarzyna

2017 Rola rzezi wołyńskiej w badaniu narracji na temat Ukraińców w polskim Internecie, „Zoon Politikon”, nr 8, Warszawa: Collegium Civitas, s. 183-205.

Lubicz Miszewski, Michał (red.)

2018 Imigranci z Ukrainy w Polsce. Potrzeby, oczekiwania, reakcje społeczne, wyzwania bezpieczeństwa, Wrocław: Akademia Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki.

Lubicz Miszewski, Michał

2018 Nowi migranci z Ukrainy w Polsce 5 lat po „rewolucji godności” [w:] Imigranci z Ukrainy w Polsce. Potrzeby, oczekiwania, reakcje społeczne, wyzwania bezpieczeństwa, red. Michał Lubicz Miszewski, Wrocław : Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki, s. 7-16.

Niedobiichuk, Natalia

2018, Polacy i Ukraińcy we wzajemnych profilach stereotypowej percepcji [w:] Imigranci z Ukrainy w Polsce. Potrzeby, oczekiwania, reakcje społeczne, wyzwania bezpieczeństwa, red. Michał Lubicz Miszewski, Wrocław : Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki, s. 17-30.

Jurek, Krzysztof

2018 Stereotypy na temat Ukraińców funkcjonujące w Polsce, [w:] Imigranci z Ukrainy w Polsce. Potrzeby, oczekiwania, reakcje społeczne, wyzwania bezpieczeństwa, red. Michał Lubicz Miszewski, Wrocław : Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki, s. 31-42.

Malikowski, Marian

2002 Strategie i taktyki stosowane w kontaktach polsko-ukraińskich w zakresie ujmowania historii wzajemnych stosunków, [w:] Polacy i Ukraińcy wczoraj i dziś, red. B. Grott, Kraków: …, s. 189-214.

Solarz, Olga

2018 Te małe Ukraińce. O traumie wysiedlenia, stygmatyzacja i jej konsekwencje w relacjach potomków wysiedlonych w ramach akcji „Wisła”, „Prace Etnograficzne Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” t. 46, nr 3, s. 29-45.

Stroński, Henryk

2014 Polacy na Ukrainie, Ukraińcy w Polsce jako czynniki w stosunkach polsko-ukraińskich we wzajemnych relacjach po 1991 r., „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, nr 28, s. 401-414.

Traba, Robert (red.)

2001 Tematy polsko-ukraińskie. Historia. Literatura. Edukacja, Olsztyn: Wspólnota Kulturowa Borussia.

Tyma, Piotr (red.)

2018 Raport. Mniejszość ukraińska i imigranci z Ukrainy w Polsce. Analiza dyskursu, blog „Sieć tolerancji”, wersja on-line, Warszawa Związek Ukraińców w Polsce, s. 30-80, , http://www.siectolerancji.pl/sites/default/files/maly_raport_mniejszosc_internet.pdf [dostęp: 15.03.2018]

Załęcki, Jarosław

2017 Postawy Polaków wobec Rosjan i Ukraińców w kontekście współczesnych konfliktów politycznych, „Roczniki Nauk Społecznych”, t. 9 (45), nr 2, Lublin: KUL, s.

Lektury dotyczące Podhala i powiatu Nowy Targ:

Co słychać na Podhalu. Tradycja we współczesności, red. M. Małanicz-Przybylska, Warszawa: WUW 2014

Dzieje miasta Nowego Targu, red. M. Adamczyk, Nowy Targ 1991.

Górz B., Społeczeństwo i gospodarka Podhala w okresie transformacji, Kraków 2003.

Goszczyński S., Dziennik z podróży do Tatrów, Wrocław-Kraków 1958.

Hodóra J., Góralszczyzna, Kraków 2002.

Kamiński L. O mieszkańcach gór tatrzańskich, 1992.

Kroh A., Sklep potrzeb kulturalnych, Warszawa 1999.

Kroh A., Tatry i Podhale, Wrocław 2002.

Lehr U., Tylkowa D., Wiadomości o regionie, [w:] Podhale. Tradycja we współczesnej kulturze wsi, Kraków 2000, s.11-84.

Malewska-Szałygin A. Wyobrażenia o państwie i władzy we wsiach nowotarskich 1999-2005, Warszawa: DIG 2008.

Małanicz-Przybylska M., Między dźwiękami skalnego Podhala. Współczesna góralszczyzna, Warszawa: WUW 2018.

Pine F., Góralskie wesele, [w:] Gender. Perspektywa antropologiczna, red. R. Hryciuk, A. Kościańska, Warszawa: WUW 2007, s. 76-89.

Piksa W., Spojrzenie na Tatry przez wieki. Od pierwszych wzmianek do Oświecenia, Kraków-Wrocław 1995.

Pol w., Rzut okaz na północne stoki Karpat, Kraków 1851.

Studia nad przemianami Podhala, red. B. Górz, Kraków 1994.

Witkiewicz S., Po latach, [w:] Pisma zebrane, t. 3.: W kręgu Tatr, red. J. Z. Jakubowski M. Olszański, Kraków 1970.

Witkiewicz S., Na przełęczy: wrażenia i obrazy z Tatr. Warszawa, 1891.

Wiedza

Student zna i rozumie:

- podstawową terminolgię z zakresu etnologii oraz innych dyscyplin nauk humianistycznych i społecznych dotyczącą sterotypów i wyobrażeń społecznych

- podstawowe ujęcia teoretyczne z tego zakresu

- lprzeszsłość i teraźniejszość badanego regionu

- problematykę związaną z innością i kondycją uchodźczą

Umiejętności

Student potrafi:

- prowadzić badania terenowe metodami etnograficznymi

- wytwarzać materiały źródlowe

- analizować/ interpretować materiały źródłowe operajonalizując nabytą wiedzę

- wyciągać wnioski w wyniku analizy źródeł

- relacjonować wyniki badań in własne wnioski w formie ustnej

reacjonować wybyki badań i własne wnioski w formie pisemnej

Kompetencje społeczne

Student jest gotów:

- komunikować się z otoczeniem społecznym w celu wytworzenia materiałów źródłowych

- pracować w grupie badawczej

- prezentować przed audytorium wyniki swoich prac badaczych oraz analiz/interpretacji żródeł

Obecność na zajęciach według zasad obowiązujących na UW (dopuszczone 2 nieobecności nieusprawiedliwione). .

Praca pisemna po każdym semestrze oraz oddawanie opracowanych materiałów w ustalonych terminach.

Na zakończenie dwuletniego cyklu – dłuższa praca pisemna (raport) oraz publiczna prezentacja w ramach podsumowań grup laboratoryjnych

Prace pisemne będą oceniane pod kątem umiejętności stosowania założeń i kategorii teoretycznych do analizy źródeł.

Wyjazdy terenowe w celu wytworzenia źródeł - 1 tydzień w każdym z 4 semestrów cyklu Laboratorium etnograficzne