Historia starożytna 3006-HST2
Rok akademicki 2019/20
Ćwiczenia, grupa nr 1

Semestr zimowy – dr hab. Aleksander Wolicki

1. Zajęcia wstępne

- Sprawy organizacyjne.

- Podstawowe pomoce badacza starożytności.

2. Homer Odyseja, wojna trojańska i tzw. „świat homerowy”

(i) Postać Homera

- Najstarsze wzmianki o Homerze.

- Hellenistyczna tradycja biograficzna.

- Nowożytny spór o imię Homera

Źródło: Homer, Odyseja, w tł. J. Parandowskiego (było wiele wydań, najlepiej korzystać z wydania w serii Biblioteka Antyczna).

[UWAGA! Na te zajęcia trzeba przeczytać pierwsze 12 pieśni]

Literatura: T. Sinko, Literatura grecka, t. I cz. 1: Literatura archaiczna VIII-VI w., Kraków 1931,31-62 lub H. Podbielski, „Homer wczoraj i dziś”, [w:] Literatura Grecji starożytnej, t. I, Epika-liryka-dramat, red. H. Podbielski, Lublin 2005, 67-90. O starożytnych biografiach Homera wstęp [w:] Homerika czyli żywoty Homera i poematy przypisywane poecie, przeł. W. Appel, Warszawa 2007, 23-40.

(ii) Teorie powstania poematów homerowych.

- Wystąpienie Friedricha Wolfa.

- Spór pluralistów z unitarystami.

- Teoria formularna.

- Homer między literaturą ustną a pisaną.

Źródło:

j.w.

[UWAGA! Na te zajęcia należy przeczytać Odyseję do końca czyli drugie 12 pieśni]

Opracowania:

j.w. + wstęp Z. Abramowiczówny do tł. Odysei pióra L. Siemieńskiego w serii BN i A.B. Lord, Pieśniarz i jego opowieść, Warszawa 2010, roz. I (o teorii formularnej i Milmanie Parrym).

(iii) Kwerenda: ofiara w Odysei.

- Typologia aktów ofiarnych.

- Przebieg aktu ofiarnego.

- Religijny sens ofiary.

Źródło:

j.w.

Opracowania:

P. Vidal-Naquet, Czarny Łowca, Warszawa 2003,37-61 (= roz.1.1. Religijne i mityczne aspekty ziemi i ofiary w Odysei) i E. Wipszycka & B. Bravo, Historia starożytnych Greków, t. I, Warszawa 1988,297-335 lub W. Lengauer, Religijność starożytnych Greków, Warszawa 1994, ss. 78-111 (= roz. III Ofiara, kult, święto).

(iv) Podsumowanie. Co to jest „świat homerowy”?

- Definicja poezji heroicznej.

- Próba zakreślenia jej przydatności jako źródła historycznego.

Źródło:

j.w.

Opracowania:

J. Griffin, Homer, Warszawa 1999, 9-31; E. Wipszycka & B. Bravo, Historia starożytnych Greków, t.I, Warszawa 1988, 124-125; L. Trzcionkowski, „Historyczne aspekty eposu homeryckiego”, [w:] Literatura Grecji starożytnej, t. I, Epika-liryka-dramat, red. H. Podbielski, Lublin 2005,41-66.

3. Przedstawienie aktu ofiarnego w malarstwie wazowym

(i) Przedstawienia wazowe jako źródło historyczne

- Malarze wazowi – nośnik – język i treść obrazu – odbiorcy.

- Charakterystyka malarstwa wazowego jako źródła historycznego

Opracowania:

- M. L. Bernhard, Greckie malarstwo wazowe, Ossolineum 1966, ss. 1-79 [VIa.2250ab]

lub:

- J. Boardman, Sztuka grecka, Toruń 1999, ss. 35-42; 54-63; 100-123; 198-215; 247-249 [VIa.3617a-c]

(ii) Analiza wybranych przedstawień.

- Identyfikacja akcesoriów, postaci i przestrzeni ofiarnej

- Węzłowe punkty aktu ofiarnego w przedstawieniach wazowych

- Malarstwo wazowe jako źródło do poznania mentalności religijnej

Źródła:

- trzy przedstawienia wazowe [w:] Cambridge Ancient History, vol. IVbis, il. nr.222 [VIa.2972/4bis] i Cambridge Ancient History, vol. VIbis, il. nr 141 i 142 [VIa.2972/6bis]

[UWAGA! Proszę czytać uważnie opisy ilustracji.]

Opracowania:

(a) dla wszystkich:

- patrz literatura wyżej Blok 2 (iii)

[UWAGA! Proszę aby osoby które czytały podręcznik B. Bravo & E. Wipszyckiej czytały teraz rozdział książki W. Lengauera, i na odwrót]

(b) „nadprogramowo” dla ambitnych osób angielsko- lub francuskojęzycznych:

- F. Lissarague, Vases grecs, Hazan 1999, ss. 134-152 (= roz. Hommes et dieux) [VIa.3547]

- W. Burkert, Greek Religion, Oxford 1990, ss. 54-75 [VIa.2896]

4. Religia a imperium. Prawo ateńskie o pierwocinach eleuzyńskich

(i) Krytyka zewnętrzna źródła

- Datowanie, okoliczności powstania i autorstwo tekstu

- Procedura legislacyjna w Atenach w V w. p.n.e.

Źródła:

- R. Meiggs & D. Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions, Oxford 1969 nr. 73 [przekład inskrypcji będzie dostępny w depozycie]

[UWAGA! O dacie dokumentu należy przeczytać także: Tukidydes, Wojna peloponeska, II.13-17; V.19 i 24, a o postaci wieszczka Lampona także Arystofanes, Ptaki, i Plutarch, Żywot Peryklesa, 6]

Opracowania:

- o inskrypcji: R. Meiggs & D. Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions, Oxford 1969, ss. 219-223 [ksero w depozycie] lub F. Sokolowski, Lois sacrées des cités grecques, Paris 1969, ss. 8-11 (dyskusja na ss. 10-11) [Biblioteka IH, sygnatura: VIb.810b]

- o systemie legislacyjnym w Atenach w V w.: R. Kulesza, Ateny Peryklesa, Warszawa 1991, ss. 10-36 lub M. Węcowski, „Praktyka demokracji” [w:] B.Bravo, M.Węcowski, E.Wipszycka, A.Wolicki, Historia starożytnych Greków, t. II, Warszawa 2009, 402-420.

[UWAGA! Uczestnicy zajęć muszą znaleźć także podstawowe informacje o Arystofanesie, Tukidydesie i Plutarchu]

(ii) Kult eleuzyński na usługach ateńskiego imperializmu

- Treść regulacji o pierwocinach eleuzyńskich

- Kult eleuzyński a państwo ateńskie

- Religia jako narzędzie dominacji

Źródła:

j.w.

Opracowania:

O imperium ateńskim: A. Wolicki, „Imperium ateńskie” [w:] B.Bravo, M.Węcowski, E.Wipszycka, A.Wolicki, Historia starożytnych Greków, t. II, Warszawa 2009, 100-139

O poszczególnych postaciach kultu eleuzyńskiego patrz odpowiednie hasła w P.Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej O ateńskiej ideologii imperialnej

5. Proces Sokratesa

(i) Proces Sokratesa. Tradycja źródłowa

- Obrona Platona a Obrona Ksenofonta.

- Diogenes Laertios i jego źródła.

Źródła:

- Platon, Obrona Sokratesa (wiele wydań)

- Ksenofont, Obrona Sokratesa

- Ksenofont, Wspomnienie o Sokratesie, ks. I, rozdz. 1-2

[Obydwa teksty Ksenofonta znajdują się w: Ksenofont, Pisma sokratyczne, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1967]

- Diogenes Laertios, Żywoty sławnych filozofów, PWN Warszawa 1988, ss. 86-104 (roz. o Sokratesie)

Opracowania:

- M.H. Hansen, The Trial of Socrates - from the Athenian Point of View, Copenhagen 1995, ss. 4-15 [BUW 676191]

- M-F. Baslez, Prześladowania w starożytności, Kraków 2009, ss. 25-38

(ii) Proces Sokratesa. Rekonstrukcja zdarzeń i ich interpretacja

- Przebieg procesu publicznego w Atenach V-ego wieku.

- Przypadek Sokratesa: oskarżyciele, treść aktu oskarżenia, mowy stron, wyrok.

- Konkluzja: co to była asebeia?

Źródła:

j.w.

Opracowania:

- M. H. Hansen, The Trial of Socrates - from the Athenian Point of View, Copenhagen 1995, ss. 16-31

- tegoż, Demokracja ateńska w czasach Demosthenesa, Warszawa DiG 1999, ss. 186-211 (o sądach ateńskich)

6. Zajęcia końcowe: test z mapy.

Poza frekwencją (maksimum jedna nieodrobiona nieobecność w semestrze) podstawowym kryterium oceny poszczególnych uczestników będą obserwacje prowadzącego odnośnie do ich udziału w dyskusji i odpowiedzi na zadawane (także imiennie) pytania. Trafność tych obserwacji będzie kontrolowana poprzez zestawienie z wynikami kończących każdy semestr testów z mapy, na których pojawią się wyłącznie takie nazwy geograficzne, które padały na zajęciach w trakcie semestru. W sytuacjach, gdy nie będzie jasności co do oceny (zwłaszcza w przypadku zbyt ograniczonej aktywności danej osoby w dyskusji) prowadzący rezerwuje sobie prawo do indywidualnego odpytania uczestnika zajęć w trybie dyżuru z całości/części materiału z zajęć.