Metafora i poznanie

ogólnouniwersyteckie

Nie ma wymogu zaliczenia konkretnych przedmiotów, pożądane jest podstawowe rozeznanie w zakresie lingwistyki XX wieku.

Plastyczność myślenia, chęć uczestniczenia w dyskusji, systematyczność lektur, będących jej przedmiotem. Przydatna będzie podstawowa wiedza z zakresu językoznawstwa i komunikowania społecznego.

Zajęcia mają charakter interdyscyplinarny, łączą w spójną całość wiedzę z zakresu lingwistyki, socjolingwistyki, semiotyki, sztuki interpretacji. Podstawowym celem projektu jest zapoznanie studentów z najważniejszymi teoriami metafory, zarówno tymi z czasów świetności retoryki, jak i inspirowanymi osiągnięciami lingwistyki dwudziestowiecznej. Ważnym celem zajęć jest dowiedzenie twierdzenia, że metafora wykorzystuje normalny, chociaż silniej eksponowany mechanizm językowy (teza przeciwstawna do koncepcji metafory jako odstępstwa od normy, językowej dewiacji), wykorzystywany w mowie potocznej, literaturze, reklamie, dyskursie władzy.

Główny nacisk położony został na poznanie funkcji wypowiedzi metaforycznych, ujawniających nowe relacje między wypowiedzią a rzeczywistością lub świadomie zaciemniającego istotę wspomnianej relacji (metafora w publicystyce, reklamie, dyskursie władzy).

1. Od Arystotelesa do Wierzbickiej; różne koncepcje wypowiedzi metaforycznej.

2. Retoryczne koncepcja metafory: metafora jako odstępstwo od normy, metafora jako dewiacja. Dosłowne i przenośne znaczenie wyrazu. Koncepcje znaczenia.

3. Interakcyjna teoria metafory.

4. Metafora i jej granice. Koncepcje Aleksandry Okopień-Sławińskiej i Marii Renaty Mayenowej.

5. Metafora jako narzędzie myślenia i poznania.

6. Metafora w ujęciu semiotycznej szkoły tartusko-moskiewskiej.

7. Metafora a gatunek wypowiedzi; metafora w mowie potocznej, poezji, baśni, micie, reklamie, tekstach wizualnych. Nowatorskie i zleksykalizowane metafory.

8. Czy metaforę można zobaczyć? Metafora w tekstach wizualnych.

9. Metafora w wypowiedziach polityków.

10. Metafora w wypowiedzi historycznej, czyli o tzw. metahistorii.

11. Meta-forycznie i meta-fizycznie. Metafora w filozofii: Paul Ricoeur i Hanna Arendt

12. Epistemologia metafory według Paula de Mana.

13. Metafory w życiu codziennym: Lakoff i Johnson.

14. Dekonstrukcjonizm i metafora; Derrida i biała mitologia

15. Metafora w wypowiedzi plastycznej.

Arendt Hanna, Filozofia i metafora. “Teksty” 5 (47), 1979.

Balcerzan Edward, Metafora i interpretacja. “Teksty” 5 (47), 1979.

Black Max, Jeszcze o metaforze. “Pamiętnik Literacki” 1989, z. 2.

Black Max, Metafora. “Pamiętnik Literacki” 1971, z. 3.

De Man Paul, Epistemologia metafory. “Nowa Krytyka” 3, 1992.

Derrida Jacques, Biała mitologia. Metafora w tekście filozoficznym. “Pamiętnik Literacki” 1986, z. 2.

Dobrzyńska Teresa, Metafora. Wrocław 1984.

Dobrzyńska Teresa, Mówiąc przenośnie. Studia o metaforze. Warszawa 1994.

Frejdenberg Olga M., Metafora. “Pamiętnik Literacki” 1984. z. 2.

Hayden White, Poetyka pisarstwa historycznego. Warszawa 1999. Tu rozdział: Tekst historiograficzny jako artefakt literacki.

Lakoff George, Johnson Mark, Metafory w naszym życiu. Warszawa 1988.

Mayenowa Maria Renata, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Wrocław 1974, s.222-251.

Okopień-Sławińska Aleksandra, Metafora bez granic. “Teksty” 6 (54), 1980.

Porębski Mieczysław, Czy metaforę można zobaczyć? “Teksty” 5 (47), 1979.

Reddy Michael J., Semantyczne ujęcie metafory. “Pamiętnik Literacki” 1983, z. 2.

Ricoeur Paul, Meta-forycznie i meta-fizycznie. “Teksty” 6 (54), 1980.

Ricoeur Paul, Proces metaforyczny jako poznanie, wyobrażenie odczuwanie. “Pamiętnik Literacki” 1984, z. 2.

Ziomek Jerzy, Retoryka opisowa. Warszawa 2000, s 159- 249.

zob. opis w cyklu

Sprawdzenie umiejętności studentów pod kątem zakładanych efektów uczenia się

Ocena ciągła (przygotowanie do zajęć i aktywność) 20%

Końcowe zaliczenie ustne lub egzamin ustny 30 %

Referat na jednen z tematów zajęć 50%