Niechciane i trudne dziedzictwo: mikrohistorie eksponatów i pomników

ogólnouniwersyteckie

Konieczność znajomości języka angielskiego umożliwiająca swobodne czytanie tekstów naukowych w tym języku.

Przedmiot dedykowany dla specjalizacji studiów licencjackich artes liberales: „Kultury i religie” oraz „Historie – dyskursy – tożsamości”.

Przyjmując perspektywę mikrohistoryczną, podczas zajęć przyjrzymy się z bliska historiom dziesięciu obiektów, które określić można mianem trudnego, kolonialnego dziedzictwa, m.in. obiektom muzealnym, jak marmury partenońskie, popiersie Nefertiti, kamień z Rosetty, brązy z Beninu, ale także pomnikom, upamiętniającym w Belgii króla Leopolda, czy w USA konfederatów, a także obiektom architektonicznym, jak Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Te obiekty, które dziś stanowią przedmiot aktywistycznych i artywistycznych interwencji w muzeach i przestrzeniach miast oglądać będziemy przez pryzmat ich indywidualnych, skomplikowanych historii, które pozwolą nam na wgląd w szerszą problematykę trudnego dziedzictwa i jego kolonialnych uwikłań.

Dekolonizacja dziedzictwa jest tematem gorących debat, które często skoncentrowane są wokół restytucji zabytków zagrabionych w czasach podbojów imperialnych, lub pozyskanych na inne sposoby w sytuacji nierównych sił, zaś dziś przechowywanych w czołowych europejskich i amerykańskich muzeach. Mierzenie się z materialną schedą kolonializmu wymaga wysokiej wrażliwości badawczej i interdyscyplinarnych kompetencji z zakresu antropologii kulturowej, historii, historii sztuki, archeologii, studiów muzealnych i badań dziedzictwa. Podczas semestralnego kursu, usytuowanego na przecięciu wyżej wymienionych dyscyplin, będziemy zgłębiać historie i skomplikowane losy dziesięciu wybranych obiektów dziedzictwa: znajdujących się w muzeach, jak marmury partenońskie, popiersie Nefertitit, kamień z Rosetty czy brązy z Beninu, jak i tych w przestrzeniach miast, jak pomniki króla Leopolda w Belgii, amerykańskie statuy upamiętniające konfederatów zarządzających plantacjami, oraz monumentów architektonicznych, jak Pałac Kultury i Nauki. Zajęcia opierać się będą na metodologii mikrohistorii wprowadzonej na fali poststrukturalizmu w latach 70. („microstoria”, C.Giznburg, G.Levi), i rozwijana przez badaczy w kolejnych dekadach (G.Ruggiero, C.Steedman, E.Domańska). Perspektywa ta pozwala na bliższy, dokładniejszy ogląd nie tyle samych kontekstów i historii stojących za obiektami, ale i ich samych. Ta bliska perspektywa uruchamiająca wrażliwość na niuanse, pozwoli krytycznie zmierzyć się z zagadnieniem trudnego dziedzictwa, dziś szczególnie dyskutowanym ze względu na trwającą dekolonizację i prowadzone (z sukcesem lub nie) restytucje. Zajęcia zatem wprowadzą do tematyki dekolonizacji w muzeach, nakreślą metodę badań mikrohistorycznych i zorientowanych na obiekty, by następnie skoncentrować się na dziesięciu wybranych eksponatach z europejskich muzeów (m.in. Neues Museum, British Museum, Luwr) i pomnikach z oraz spoza Europy. Taka struktura zajęć pozwoli przygotować osoby uczestniczące w kursie do zaprezentowania mikrohistorii wybranego, innego niż omawiane podczas spotkań obiektu w ramach zaliczenia zajęć.

Azoulay, Ariella Aïsha. 2019. „Potential History. Unlearning Imperialism”. London-New York: Verso.

Ariese, Csilla & Wróblewska, Magdalena. 2021. „Practicing Decoloniality in Museums: A Guide with Global Examples”, Amsterdam University Press, ISBN 9789463726962

Bukowiecki, Łukasz, Wawrzyniak, Joanna, & Wróblewska, Magdalena. 2021. „Duality of Decolonizing: Artists’ Memory Activism in Warsaw”, Heritage & Society, DOI: 10.1080/2159032X.2021.1898076

Dudley, Sandra H. 2015. „What, or Where, Is the (Museum) Object?: Colonial Encounters in Displayed Worlds of Things”. In: Macdonald, Sharon, and Rees Leahy, Helen, eds. „The International Handbook of Museum Studies. Part I: Museum Theory”. John Wiley & Sons.

Hicks, Dan. 2020. „The Brutish Museums: The Benin Bronzes, Colonial Violence and Cultural Restitution”. London: Pluto Press.

Michalska, Dorota. 2021. „Czyste białe dłonie. Wstęp do dyskusji o dekolonizacji polskich muzeów.” Szum nr 32: 46-58.

Mirzoeff, Nicolas. 2018. „Opróżnić muzeum, zdekolonizować sylabus, otworzyć teorię.” Przeł. Małgorzata Szubartowska. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej nr 20. https://doi.org/10.36854/widok/2018.20.372

Sarr, Felwine & Savoy, Bénédicte. 2018. „The Restitution of African Cultural Heritage. Toward a New Relational Ethics”, dostęp 14 kwietnia 2021, http://restitutionreport2018.com/sarr_savoy_en.pdf.

Absolwent_ka zna i rozumie (wiedza):

K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W07 Zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

K_W08 Zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

Absolwent_ka potrafi (umiejętności):

K_U01 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych

K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

K_U05 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności

Absolwent_ka posiada następujące kompetencje społeczne:

K_K06 jest gotów do podjęcia właściwych działań przyczyniających się do ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego

K_K07 przestrzega zasady tolerancji, rozumie dziedzictwo kulturowe i ma poszanowanie dla różnic kulturowych

K_K08 docenia bogactwo kultury

Wymagania: przygotowanie do zajęć (gotowość do czytania dłuższych fragmentów tekstów), aktywny udział w dyskusjach, obecności (maks. 2 nieusprawiedliwione nieobecności), indywidualne projekty zaliczeniowe.