Geografia historyczna

gospodarka przestrzenna

fakultatywne

Wskazana podstawowa wiedza z zakresu geografii i historii Polski oraz historii kartografii.

w sali

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowymi źródłami do geografii historycznej oraz metodyką badań geograficzno-historycznych na przykładzie zmian sieci osadniczej w aspekcie nazewniczym, przestrzennym, topologicznym oraz relacji mereologicznych.

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z 1) podstawowymi źródłami do geografii historycznej Polski oraz 2) metodyką badań geograficzno-historycznych w aspekcie zmian w sieci osadniczej. Studenci przygotują krótką prezentację (ok. 10 min) na temat zmian sieci osadniczej wybranego obszaru o wielkości gminy od średniowiecza do współczesności. Analizowane będą zmiany w sieci osadniczej: nazewnicze, typologiczne (rodzaj), przestrzenne (zasięg, położenie) i mereologiczne (relacje część-całość). Zajęcia zostaną podzielone na trzy części. W pierwszej (1 zajęcia), studenci (po konsultacji z prowadzącym) wybiorą obszar o wielkości zbliżonej do współczesnej gminy, a następnie wybiorą źródła spośród podanych w literaturze do przeprowadzenia analiz zmian. Druga część zajęć (3 zajęcia) będzie poświęcona zbieraniu i analizie danych: spisów miejscowości (gazeterów), rejestrów podatkowych, opisów geograficzno-statystycznych, wycinków map oraz współczesnych baz danych, które pokażą zmiany sieci osadniczej. Trzecia część zajęć (2 zajęcia) to przygotowanie prezentacji, której treścią będzie historia procesu osadniczego na danym obszarze z uwzględnieniem zmian nazewniczych, przestrzennych, topologicznych oraz mereologicznych ilustrowana wypisami ze źródeł i fragmentami map. Ostatnie zajęcia będą poświęcone prezentacji, omówieniu i dyskusji wyników.

Zakres tematów:

omówienie źródeł do geografii historycznej Polski,

metodyka badań geograficzno-historycznych w zakresie zmian sieci osadniczej

przygotowywanie prezentacji na temat zmian sieci osadniczej wybranego obszaru

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa poznańskiego w XVI w., red. M. Słoń, 2015 (Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, 3), (http://atlasfontium.pl/index.php?article=poznanskie).

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, 2015 (Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, 2), (http://atlasfontium.pl/index.php?article=kaliskie).

• Bazewicz J. M., Przewodnik po Królestwie Polskim, t. 1–2, Warszawa 1902.

• Bigo J., Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księs. Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem, Złoczów 1886.

• Bystrzycki T., Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorialnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl [1933].

• Jurek T., (red), Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, Poznań 1982–2019 (http://www.slownik.ihpan.edu.pl/)

• Karte des Deutschen Reiches, skala 1:100 000, 1875–1945.

• König G., Alphabetisches Verzeichniß sämmtlicher Ortschaften und einzeln liegender benamter Grundstücke des Preußischen Staats., Magdeburg 1834.

• Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich: 1616–1620, cz. 1, wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski, Wrocław 1994.

• Mapa taktyczna WIG, skala 1:100 000, 1919–1939.

• Mapy specjalne województw Karola Perthéesa, skala 1:225 000, 1783–1804.

• Messtischblätter, skala 1:25 000, 1880–1945.

• Mycielski J., Księga adresowa wszystkich miejscowości w W. Ks. Poznańskiem, Poznań 1902.

• Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (http://www.gugik.gov.pl/pzgik/dane-bez-oplat/dane-z-panstwowego-rejestru-nazw-geograficznych-prng).

• Perthées K., Geograficzno-statystyczne opisanie parafiów Królestwa Polskiego w r. 1791, t. 1–12, BUAN. I 5975.

• Plater L., Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego, Lipsk 1846.

• Reymann Spezialkarte, skala 1:200 000, 1806–1908.

• Rospond S., Słownik nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej według uchwał Komisji Ustalania Nazw Miejscowych, cz. I–II, Wrocław–Warszawa 1951.

• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, Warszawa 1924 – 1926.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , t. 1–15, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880–1902.

• Special Karte von Südpreussen: mit Allergrösster Erlaubniss aus der Königlichen grossen topographischen Vermessungs-Karte, skala 1:150 000, Berlin 1802–1803.

• Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi, t. 1–2, Warszawa 1827.

• Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, skala 1: 126 000, 1822–1843.

• Urmesstischblätter, skala 1:25 000, 1826–1863.

• Zdjęcie Terezjańsko-Józefińskie (Galicja), skala 1:28 800, 1763–1787.

• Ziemie polskie Korony w XVI w. Przestrzenna baza danych (http://atlasfontium.pl/index.php?article=korona).

• Военно-топографическая карта европейской России, skala 1:126 000, 1855–1917.

Student posiada wiedzę o najważniejszych źródłach do geografii historycznej Polski, zarówno kartograficznych, jak i pisanych. Zna podstawowe regiony historyczno-geograficzne Polski i wskazuje podstawowe procesy zachodzące w przestrzeni miasta i regionu miejskiego w ujęciu historyczno-urbanistycznym (K_W03)

Ma umiejętność krytycznej analizy źródeł w zakresie metodyki badań nad zmianami sieci osadniczej w aspekcie nazewniczym, przestrzennym, topologicznym oraz relacji mereologicznych. Na podstawie danych historycznych umie wyjaśniać przyczyny i prognozować zmiany (K_U01). Posługuje się fachową terminologią, umie korzystać z literatury naukowej oraz przekazać nabytą wiedzę (K_U10).

Ma świadomość znaczenia krajobrazu osadniczego dla wybranych regionów Polski. Posiada kompetencje pracy w grupie zarówno jako jej moderator, jak i wykonawca powierzonego zadania (K_K04; K_K05)

Zaliczenie: przygotowanie i wygłoszenie prezentacji na temat zmian sieci osadniczej wybranego obszaru. W ocenie będzie brana pod uwagę także aktywność podczas zajęć.

Liczba nieobecności: 1 (student ma obowiązek nadrobić zajęcia w ciągu miesiąca od nieobecności)