Medieval project for the unification of Europe

Średniowiecze od dawna budziło skrajne opinie. Jednym z najważniejszych źródeł zróżnicowanych ocen był

fakt, że powiodło się wówczas to, co wcześniej udało się tylko raz – zjednoczenie Europy. Miało ono wymiar

polityczny, ideowy, religijny, jedność dotyczyła obszaru społecznego i kultury. Właśnie dlatego dla jednych jest

utraconym rajem, a dla innych skandalem. Ówczesny model zjednoczonej Europy możemy dziś traktować jako

zbiór dobrych i złych lekcji. W trakcie pierwszego cyklu zajęć przyjrzymy się teoretycznym pryncypiom

europejskiej myśli średniowiecznej. Punktem wyjścia będą zasadnicze przekonania o naturze świata i miejscu

człowieka oraz wspólnot ludzkich w relacji do Boga. Zajmiemy się również sporem o źródła prawa,

zagadnieniem etyczności polityki, dyskusjami między uprawnieniami rządzących i rządzonych, między

imperialną pokusą a prerogatywami państwa suwerennego czy wreszcie między tendencją do nawracania siłą

a tolerancją wobec niewiernych.

W trakcie zajęć będziemy przyglądali się następującym pytaniom, wyznaczającym podstawowe zagadnienia

myśli średniowiecznej:

1. Droga do Raju czy Raj na Ziemi?

a) Kto stworzył świat i co z tego wynika? (św. Augustyn)

b) Czy grzeszny człowiek może zbudować doskonałą społeczność? (św. Augustyn)

c) Czy dzieje mogą się wypełnić w doczesności? (Joachim z Fiore)

2. Czy polityka powinna być etyczna?

a) Gdzie i jak szukać Prawdy? Czym były średniowieczne uniwersytety? (Abelard, Stanisław ze

Skarbimierza)

b) Jakie są cele sprawiedliwej rzeczypospolitej? (Abelard)

c) Dlaczego jedni rządzą drugimi a człowiek ma być posłuszny władzy? (Św. Tomasz)

3. Jakie są źródła prawa?

a) Czy istnieje prawo wieczne i naturalne? (Św. Tomasz z Akwinu)

b) Kto może nadawać prawo? U genezy idei suwerenności ludu, umowy społecznej i prawa

pozytywnego (Marsyliusz z Padwy)

4. Po co król, skoro mamy cesarza?

a) Kto ma prawo do władzy uniwersalnej? (Dante)

b) Komu przysługuje suwerenność? (Stanisław ze Skarbimierza)

c) Czy wolno uszczęśliwiać na siłę? (Piotr z Duisburga i inne teksty krzyżackie)

d) Jakie prawa mają niewierni? U genezy tolerancji i praw człowieka (Paweł Włodkowic)

5. Rządzący i rządzeni.

a) Czy państwo to coś więcej niż król i jego własność? (Magna Charta Libertatum, Złota Bulla)

b) Czy złego władcę można zabić? (Jan z Salisbury, św. Tomasz z Akwinu)?

6. Jaka powinna być relacja władzy świeckiej i duchowej?

a) Dlaczego król ma być posłuszny papieżowi? (Bonifacy VIII)

b) Dlaczego król nie musi być posłuszny papieżowi? (Jan Ostroróg)

Podstawowe lektury:

The Cambridge History of Medieval Political Thought, ed. J. Burns, dowolne wydanie.

M. A. Cichocki, Problem politycznej jedności w Europie, Warszawa 2012.

M.-D. Chenu, Wstęp do filozofii św. Tomasza z Akwinu, Kęty 2001.

F. Copleston, Historia filozofii, t. 2: Od Augustyna do Szkota, Warszawa 2000.

E. Kantorowicz, Dwa ciała króla, Warszawa 2007.

K. Löwith, Historia powszechna i dzieje zbawienia. Teologiczne przesłanki filozofii dziejów,

Kęty2002.

Z. Stawrowski, Prawo naturalne a ład polityczny, Kraków 2018.

L. Strauss, J. Cropley, Historia filozofii politycznej, Warszawa 2010.

Celem zajęć jest osiągnięcie następujących efektów kształcenia:

Wiedza:

1. Student posiada wiedzę na temat kluczowych problemów filozofii średniowiecznej oraz ich związku z

zagadnieniami religii, polityki i bezpieczeństwa.

2. Student posiada wiedzę na temat struktury, źródeł i aksjomatycznych założeń europejskiej myśli

średniowiecznej oraz jego stosunku do religii.

3. Student rozumie rolę religii jako jednego z najważniejszych czynników kulturotwórczych

determinujących różne tożsamości we współczesnym świecie.

Umiejętności:

1. Student potrafi analizować teksty historyczne i odczytywać je we współczesnym kontekście

kulturowym i politycznym.

2. Student potrafi prowadzić dyskusję wykorzystując wiedzę dotyczącą cech specyficznych tożsamości

europejskiej i wspólnototwórczej roli religii.

3. Student posiada umiejętności obserwacji i interpretacji zjawisk społecznych i politycznych różnej

natury i dostrzegania ich wzajemnych relacji i zależności.

4. Student potrafi funkcjonować w wielokulturowych społecznościach, dzięki czemu zwiększają się jego

możliwości odnalezienia się na współczesnym rynku pracy.

Kompetencje:

1. Student dostrzega związki między tożsamością religijną i światopoglądową a działaniem politycznym

oraz porządkiem prawnym państwa.

2. Student rozumie własną tożsamość oraz historyczne, filozoficzne i religijne uwarunkowania, którym

ona podlega.

3. Student potrafi funkcjonować w pluralistycznym, wielokulturowym świecie (budować w nim relacje i

zarządzać różnorodnością).

4. Student potrafi wykorzystywać różnice kulturowe jako wartości dodane.

Zajęcia w formie konwersatorium. Podstawą do dyskusji będzie lektura tekstów źródłowych i współczesnych

opracowań oraz wspólna ich analiza w trakcie kursu.

Kryteria zaliczenia przedmiotu:

Obecność́ na zajęciach (możliwe dwie nieobecności).

Praca zaliczeniowa – esej na temat ustalony z prowadzącym.