Historia starożytna Grecji i Rzymu

ogólnouniwersyteckie

Tematyka wykładu obejmuje zarys dziejów politycznych Grecji starożytnej w kolejnych okresach ich rozwoju: w okresie mykeńskim, archaicznym, klasycznym, hellenistycznym i Cesarstwa Rzymskiego. Szczególny nacisk położony będzie na kształtowanie się państwowości i kultury starożytnych Aten, których cywilizacja stanowi wzorzec egzemplaryczny dla całej Grecji.

Wykład obejmuje zarys historii politycznej starożytnego Rzymu okresu królewskiego, republikańskiego, pryncypatu i cesarstwa. Szczególny nacisk położony będzie na kształtowanie się systemu państwa rzymskiego w okresie republiki, wiele uwagi poświęcimy wydarzeniom towarzyszącym schyłkowi republiki, formowaniu się nowego systemu władzy państwowej oraz terytorialnemu rozszerzaniu się Imperium Romanum.

Celem wykładu jest przedstawienie dziejów politycznych Grecji starożytnej, od najdawniejszych początków do końca V wieku po Chr. Wykład rozpoczniemy od zarysowania niegreckiej jeszcze kultury minojskiej, by poprzez grecką już epokę mykeńską i tzw. "wieki ciemne" dojść do początków epoki archaicznej. Sporo uwagi poświęcimy etnicznej różnorodności cechującej antycznych Greków, Wielkiej Kolonizacji a następnie skupimy się na historii rozwoju dwóch najbardziej znanych państwowości greckich: spartańskiej i ateńskiej, aż do okresu wojen perskich. Kolejna grupa tematów związana jest z przebiegiem wojen perskich i z ich szczególnym znaczeniem dla ogólnogreckiej świadomości. Po wojnach perskich przedstawimy złoty okres kultury ateńskiej i sytuację ogólną w Grecji przed wybuchem wojny peloponeskiej. Wojna peloponeska, sytuacja w Grecji po jej zakończeniu, aż do upadku niepodległości w 338 roku przed Chr., to kolejny dział tematyczny wykładu. Tutaj zwrócimy uwagę na powstanie i organizację państwa macedońskiego do śmierci króla Filipa II. Z kolei przejdziemy do dziejów panowania Aleksandra Wielkiego, wyprawy na Persję, powstania imperium i jego kresu po śmierci władcy w 323 roku. Zapoznamy się następnie z monarchiami hellenistycznymi i ich kulturą oraz przedstawimy historię starcia politycznego z Rzymem, zakończonego upadkiem monarchii hellenistycznych. Dalsze dzieje Grecji ukazane zostaną już w ramach państwowości rzymskiej aż do czasów Justyniana Wielkiego.

Wykład poświęcony jest historii rozwoju państwa rzymskiego od jego mitycznych początków związanych z mitem Eneasza, poprzez kolejne epoki, królewską, republikańską, pryncypat i cesarstwo. Na początku przedstawimy sytuacje etniczną w Italii, okoliczności powstania Rzymu i jego sytuację społeczno-polityczną w okresie królewskim. Powstanie republiki, przemiany wewnętrzno-polityczne jej pierwszych wieków to kolejny dział tematyczny. Osobną grupę tematów stanowią dzieje wojen punickich, wojny macedońskie i hellenizacja kultury rzymskiej. Z kolei uwagę poświęcimy przemianom społeczno-politycznym w ostatnich dekadach II wieku przed Chr. i wejdziemy w okres kryzysu i upadku republiki w I wieku, naznaczony wielkimi osobowościami Mariusza, Sulli, Pompejusza Wielkiego, Cezara, Cycerona. Następnie przedstawimy przebieg wojny domowej, rządy Cezara, jego śmierć, dalsze walki o władzę, zakończone ustanowieniem pryncypatu Oktawiana Augusta. Przemiany wewnętrzne w okresie pryncypatu Augusta, kultura tego okresu i rządy dynastii julijsko-klaudyjskiej wyznaczają dalszy przebieg wykładu. Ostatnią część stanowi historia cesarstwa pod rządami kolejnych dynastii, przemiany strukturalne państwa i jego kryzys w późnym antyku. Tutaj skoncentrujemy się na roli chrześcijaństwa, najazdach barbarzyńców i upadku Imperium Zachodniorzymskiego.

Podręczniki obowiązkowe:

1. J. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 1999

2. Th. R. Martin, Starożytna Grecja od czasów prehistorycznych do okresu hellenistycznego, Warszawa 1998

Literatura przedmiotu obowiązkowa:

1. E. Wipszycka-Bravo (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji I Rzymu, t. I - III, Warszawa 1999 - 2001

2. A. Świderkówna, Hellenika, Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa 1974

3. T. W. Walbank, Świat hellenistyczny,Warszawa 2003

4. M. I. Finley, Grecy, Warszawa 1965

Literatura uzupełniająca - zalecana:

1. M. Grant, Krótka historia cywilizacji klasycznej, Poznań 1991

2. N. Hammond, Geniusz Aleksandra Wielkiego, Poznań 2000

3. Z. Kubiak, Piękno i gorycz Europy, Dzieje Greków I Rzymian, Warszawa 2003

4. P. Matvejević, Brewiarz śródziemnomorski, Sejny 2003

5. R. Kulesza, Sparta V I IV w. p. n. e., Warszawa 2003

6. W. Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999

7. J. M. Roberts, Azja Wschodnia i Grecja Klasyczna, t. II Ilustrowanej historii świata, Warszawa 1999

8. M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 1979

9. J.-P. Vernant, Człowiek Grecji, Warszawa 2000.

10. J. Wolski, Dzieje I upadek imperium Seleucydów, Kraków 1999

11. H. G. Wunderlich, Tajemnica Krety, Dokąd byk porwał Europę, czyli o korzeniach kultury europejskiej, Kraków 2003

Obowiązkowy podręcznik:

J. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 1999

Dodatkowe podręczniki:

Adam Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004.

Lektury obowiązkowe:

J. Heurgon, Rzym i świat śródziemnomorski do wojen punickich, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1973

Collin M. Wells, Cesarstwo rzymskie, Warszawa 2005.

Cywilizacja Śródziemnomorska:

Wiedza: K_W01 - ma podstawową wiedzę o rodzajach oraz specyfice przedmiotowej i metodologicznej dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą

K_W02 - zna podstawową terminologię z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa

K_W09 - zna najważniejszych twórców kultury europejskiej

K_W10 - zna klasycznych autorów filozoficznych oraz ich idee

K_W13 - zna podstawowe metody interpretacji tekstu literackiego i tekstualnego źródła historycznego

Umiejętności: K_U01 - potrafi wyszukiwać oraz interpretować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł w tym źródeł greckich, tekstów literackich i historycznych, źródeł antropologicznych

K_U02 - potrafi interpretować tekst literacki nawiązujący do dziedzictwa antyku

Kompetencje: K_K05 - ma świadomość znaczenia dziedzictwa antyku w kulturze Europy

K_K08 - rozumie wagę zachowania bogactwa, integralności oraz świadomości dziedzictwa kulturowego Europy, w tym poszczególnych tradycji Śródziemnomorza

Filologia nowogrecka:

Wiedza: K_W12 - opanowuje rudymenta wiedzy o metryce, poetyce, topice i retoryce greckiej

K_W14- rozróżnia i nazywa najważniejsze gatunki literackie, uprawiane przez Greków od starożytności po współczesność

K_W15 - rozpoznaje literackie epoki, prądy i kierunki piśmiennictwa greckiego; opisuje dorobek literacki Greków

Umiejętności: potrafi wyszukiwać oraz interpretować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł w tym źródeł greckich, tekstów literackich i historycznych, źródeł antropologicznych

Kompetencje: K_K03 - docenia znaczenie dziedzictwa greckiego w kulturze polskiej i europejskiej i ma poczucie odpowiedzialności za jego zachowanie

EGZAMIN USTNY